HBIaren deskribapen orokorra
Lehen Hezkuntzako 5. mailako ikasleei zuzendurik dago “Argia eta zientzia agertokira!” izeneko hezkuntza baliabide irekiaren sekuentzia didaktikoa. Diziplina anitzekoa denez, ikasketa-eremu bat baino gehiago hartzen ditu.
Sekuentzia honen gai nagusia pentsamendu zientifikoa da. Mende hasiera honetan funtsezkoa da pentsamendu kritikorako eta erabaki arrazoituak hartzeko aukera emango duten gaitasunak garatzea, hala nola, egintzen eta fenomenoen analisia, jasotako informazioak zalantzan jartzea eta erantzun enpirikoak bilatzea, ebidentziak identifikatzea eta abar.
Helburu hori izanda proposatzen da lan zientifikoa zer den ezagutzea; hau da, zer prozesu eta zeregin egiten diren eta horrek guztiak pentsamendu kritikoa, informatua eta sortzailea garatzen nola laguntzen duen jakitea. Argia aztertzeari ekingo zaio, zer propietate eta ezaugarri dituen eta gizakiak nola erabiltzen duen jakiteari, ikasleentzat hain gertukoa den gizarte digitalaren alorrekoak barne.
Zientzia ikasleei modu erakargarrian gerturatzea da sekuentzia honen helburua da. Horretarako, erronka bat proposatuko zaie: zientzia- eta magia-ikuskizun bat diseinatu beharko dute, non ikasitako guztiaz baliatu beharko baitute eta magikoak direla diruditen fenomenoak justifikatzen dituen teoria zientifikoa azalduko baitute.
Eremu hauetako helburuak eta estandarrak hartzen dira kontuan: STEAM, Gizarte Zientziak, Hizkuntza eta Gorputz Hezkuntza.
Proiektuaren Canvas-ak proiektuak dituen alderdien laburpen bisuala eskaintzen digu
Bloom-en taxonomia, era askotako adimenen teoria eta ikaskuntza kooperatiboa dira ikasketa-prozesuaren oinarrizko baliabideak.
Hezkuntza-helburua
Zientziak aurrerapenerako eta gizakiaren bizimodua hobetzeko zer garrantzi duen ulertzea eta balioestea; horretarako, ikerketak egingo dira metodo zientifikoaren urratsei jarraituta, pentsamendu kritikoa garatu eta ebidentzietan oinarritutako erabakiak hartzea bultza dadin.
Sekuentzia didaktikoaren egitura
- Erronka: azalpen zientifikoa ematea magikoak diruditen fenomenoei.
- Proiektu bat: argiaren propietate batzuei buruzko ikerketak egitea, ikuskizun bat sortzeko, non trukoak argiaren propietateak ezagututa azalduko baitira.
- Zeregin batzuk: ezagutzak eta trebetasunak eskuratzen lagunduko digute, amaierako produktua prestatzeko. Gainera, proposatutako ikasketetan aurrera egiten lagunduko digute. Hiru zeregin mota daude: Hasierako zereginak, eduki-zereginak eta amaierako zereginak.
- Sekuentzia honela hasiko da: zientziari buruz ikertzen eta zientzialariak ezagutza mota hori intuiziokoarekin eta magikoarekin kontrajartzen.
- Argiaren propietateei buruzko ikerketa dokumentalarekin eta esperimentalarekin jarraituko dugu. Lau erronka proposatuko dira, eta horietan, argiaren propietate zehatz bakoitzarekin erlazionatuta egin daitezkeen zenbait magia-truko iradokiko dira.
- Ondoren, ikasleek zientzia eta magia ikuskizuna diseinatuko dute; horretarako, poster zientifiko bat landuko dute eta aukeratu dituzten trukoak prestatuko.
- Amaitzeko, magia-trukoen eta horien azalpen zientifikoari buruzko emanaldia egingo da, frogatzeko magikotzat jotzen dugun zerbait magikoa dela atzetik dagoen azalpen zientifikoa ezagutzen ez dugulako.
Ikasgelan egindako jarduerak eta ikasitako eta sortutako guztia hedatuta emango zaio amaiera proiektuari. Tresna bat baino gehiago erabil daiteke hedapenerako.
- Blog batean sarrerak egitea: bai ikasgelako blogean, bai proiekturako berariaz sor daitekeen beste batean. Ikasgelako bloga erabiltzen bada, proiektuak iraun bitartean sarrera bat baino gehiago egitea gomendatzen dugu. Talde bakoitza sarrera bat edo batzuk egiteaz arduratu daiteke, edo, bestela, talde guztiek beren sarrerak idatzi gai berari buruz. Blog batean egindako sarreren errubrika erabilita balioetsi daiteke lan hori.
- Youtube-ren kanalean edo ikastetxearen webgunean, ikuskizunaren bideoa aurkeztea.
Gida honetan txantiloiak estekatuko ditugu, editatzea eta ikasleen karpetetan banatzea errazagoa izan dadin, eta Gsuite erabiltzen bada, optimizatu egingo da irakaslearen lana. CEDECeko dokumentu eta errubriken biltegian kokatutako dokumentuak eskuratu nahi badira, sekuentzia didaktiko osoan egongo dira eskura, jarraian adierazitako ataletan.
Hasierako zereginak
"Magia edo zientzia?”
- Hasierako testua. Sarrera eta erronkaren azalpena. Sekuentziaren eta amaierako produktuaren azalpena: zientzia- eta magia-ikuskizuna.
- Zer da zientzia? Azalpena eta bideoa. Aurretiko ezagutza. Bideoari buruzko galdetegia.
- Taldearen superbotereak. Ikasgela egitura kooperatiboa duela antolatzea: Talde kooperatiboetarako oinarrizko gida, rolen eta funtzioen taula eta taldearen erantzukizuna ebaluatzea. Superbotere zientifikoak eta grafiko pertsonala.
- Talde-lana antolatzen. Taldearen koaderno zientifikoa, bloga eta hausnarketen egunerokoa zabaltzea. Funtsezko ideiak, zientziaren definizioa eta metodo zientifikoaren eskema.
- Bi minutu pentsatzeko. Ikasitakoaren egunerokoa.
Eduki-zereginak
"ARGIgarria!"
- Hasierako testua. Argiaren Nazioarteko Egunaren aurkezpena. Argiaren garrantzia gaur egungo gizartean.
- Zer da argia? Definizioa eta espektro elektromagnetikoari buruzko azalpen-bideoa.
- Argiaren historia. Historian argiari buruz izan diren ideiei buruzko hausnarketa. “Argiaren historia” denbora-lerroa egitea.
- Argiaren zientzia lau erronkatan. Egingo diren ikerketen azalpena, eta ikerketa dokumentalaren errubrikaren eta ikerketa esperimentalaren errubrikaren aurkezpena
- Bi minutu pentsatzeko. Ikasitakoaren egunerokoa.
"Zergatik egiten dute distira ipurtargiek?"
- Hasierako testua. Argi-iturriak ikertu behar direla esan eta atariko zenbait galdera egingo dira.
- Argi-iturriak. Argiak bizitzarako duen garrantzia, eta argi-iturri naturalak eta artifizialak.
-
Izaki bizidun argidunak. Argi-iturri naturalak eta artifizialak bi zutabetan zerrendatzea. Lurreko eta itsasoko izaki bizidun argidunei buruzko ikerketa dokumentala egitea. Informazio-iturri fidagarriak erabiltzea. Emaitzak taldearen koaderno zientifikoan jasotzea. Izaki bizidun argidunei buruzko horma-irudi bat egitea. “Magia-trukoa prestatzen” izeneko atalean aipatu diren iradokizunetatik zein aukeratu erabakitzea.
- Bi minutu pentsatzeko. “Lehen hau pentsatzen nuen; orain, berriz, beste hau” pentsamendu errutina
"Nola sortzen dira eklipseak?"
- Hasierako testua. Argia lerro zuzenean eta abiadura bizian higitzen da. Argiaren ibilbidea egiaztatuko dute esperimentazioaren bidez.
- Argia eta itzalak. Gorputzen itzalei buruzko informazio-testua.
-
Gorputzak eta argia. Lau ikerketa esperimental, galdera hauei erantzuteko: Nola bidaiatzen du argiak? Argiak gorputz guztiak igarotzen ditu? Itzalak desberdinak dira gorputzen arabera? Zer egoeratan da itzala garbiagoa eta handiagoa? Esperimentuen dosierreko jarraibideak. Eguzki eta Ilargi eklipseei buruzko maketa bat egiteko iradokizuna. “Magia-trukoa prestatzen” izeneko atalean aipatu diren iradokizunetatik zein aukeratu erabakitzea.
- Bi minutu pentsatzeko. Ikasitakoaren egunerokoa.
- Hasierako testua. Atal honetan ikertuko da objektuek zergatik duten kolore bat edo beste bat.
- Argiaren koloreak. Argiaren uhin-luzerek xurgatzeko eta islatzeko duten gaitasunari buruzko informazio-testua.
- Atera diezazkiokegu koloreak argiari? Argiaren deskonposizioari buruzko ikerketa esperimentala (Esperimentuen dosierra). “Magia-trukoa prestatzen” izeneko atalean, Newtonen diskoa egitea
- Bi minutu pentsatzeko. Ikasitakoaren egunerokoa.
"Engainatu egiten gaitu argiak?"
- Hasierako testua. Atal honetan islatzeari eta errefrakzioari buruz ikertuko dugu.
- Argi-ilusioak. Argiaren errefrakzioari buruzko informazio-testua.
- Ispilatzea edo errealitatea? Argiaren islapenari eta errefrakzioari buruzko ikerketa esperimentala (Esperimentuen dosierra). “Magia-trukoa prestatzen” atalean, holograma bat egitea.
- Gehiago jakiteko. Argiaren beste alderdi batzuei buruz ikertzen jarraitzeko gonbita.
- Bi minutu pentsatzeko. Ikasitakoaren egunerokoa.
Amaierako zereginak
"Argi-laborategia"
- Hasierako testua. Ikerketa amaitutakoan, zientzia- eta magia-ikuskizuna prestatzen lagunduko digute eskuratu berri ditugun jakintzek.
- Ikuskizuna prestatzen. Erronkak taldeen artean banatzea. Erronkaren poster zientifikoa lantzea. Errubrika, egiteko eta ebaluatzeko. Hautatutako trukoa prestatzea, eta ikuskizuneko rolak banatzea. Ikuskizunaren errubrika: nola prestatu eta nola balioetsi, gero. Ikus-entzuleen iritzia jasotzea, inkesta bat eginda. Superbotereen grafikoa berrikustea
- Azken gogoeta. Hausnarketa galdetegi bati jarraituta egitea.
Hedapen-zereginak
- Zikloko ikasleei aurkeztu zaien ikuskizuna.
- Emanaldia eta bideoak ikastetxearen blogean edo Youtube-ren kanalean argitaratzea.