Mugak eta salbuespenak
Irakaskuntza helburua duten erabileretarako dauden salbuespenak
Aurretik ikusi dugunez, JILn ageri dira egile eskubideen definizioa, iraupena eta gainerako zehaztasunak. Egile eskubideei lotuta dagoen materialen bat erabili nahi izanez gero, baimena eskatu behar diogu egileari (edo ustiapen eskubideen titularrari, eskubideak laga baditu) eta hura erabiltzeko ezarrita dauden baldintzak onartu behar ditugu (normalean diru kopuru jakin bat ordaintzea).
Hala eta guztiz ere, JILn zenbait muga eta salbuespen ere zehazten dira, zeintzuetan obra erabiltzeko ez baita baimenik eskatu behar.
|
OHARRA Garrantzitsua da gaineratzea kasu horiek salbuespenak direla Legearen aurrean; oso egoera zehatzetan ezartzen dira mugak eta, ondorioz, zorrotz bete behar dira kasu bakoitzean ezarritako betekizun eta baldintzak. Epaile eta epaitegiei dagokie kasu jakin bakoitzean Legea interpretatzea. Hori dela eta, ahal den neurrian, jabari publikoko obrak edo lizentzia irekia dutenak erabiltzea komeni da. |
Salbuespenen artean, eta zehazki irakasleen kasuan, interesgarria da azpimarratzea zein muga ezartzen den irakaskuntza edo ikerketa zientifikoko helburuetarako erabiltzen diren aipamen, erreseina eta ilustrazioen kasuan (JILren 32. artikulua).
Aipamenen kasuan, norberaren obran kanpoko obra bat txertatzeko baldintzak aipatzen dira; eta bigarren kasuan, berriz, obra horiek erreproduzitzeko, banatzeko edo jendaurrean jakinarazteko baldintzak adierazten dira.
Aipamen eskubidea
Beste baten edukiak norberaren materialean txertatzean datza, adierazi dena oinarritzeko, frogatzeko edo berresteko. Eskubide hori aitortu egiten da bai Bernako Hitzarmenean (10. artikulua), bai Jabetza intelektualari buruzko Legean (32.1 artikulua), bietan adierazita daudelarik eskubidea egikaritzeko baldintzak.
JILren arabera, zilegi da obra propio batean honako hauek barne hartzea:
- Obra idatzien, soinuzko obren edo ikus-entzunezkoen zatiak.
- Isolatutako obrak, plastikoak edo argazkigintza arlokoak (irudi osoak).
Betiere:
- Irakaskuntza edo ikerketa helburuetarako erabiltzen bada soilik.
- Obra horiek dagoeneko jendarteratu badira.
- Aipamen modura edo analisi, iruzkin edo epai kritikoa egiteko txertatzen badira.
- Txertatzea justifikatuta badago.
- Erabilitako obraren egilea edo iturria adierazten bada.
Zati edo irudi horrek ezin du pisu handiegia izan obra osoan; izan ere, egilearen sorkuntzak izan behar du garrantzirik handiena. Nolanahi ere, zatiaren edo irudiaren iturriak zilegizkoa izan behar du.
Hezkuntza edo ikerketa jarduerak ilustratzea
Aipamen eskubideaz gain, JILk salbuespen bat ezartzen du soil-soilik Espainiako hezkuntza sistemako ikastetxeetan ematen den hezkuntza arautuko irakasleentzat eta unibertsitateetako langileentzat. Horiek ez dute baimenik eskatu edo ordainketarik egin beharko honako hauek egiteko:
- Obren zati txikiak erreproduzitzea, banatzea eta jendaurrean jakinaraztea.
- Obra plastiko edo argazki obra figuratibo isolatuak erreproduzitzea, banatzea edo jendaurrean jakinaraztea,
Betiere:
- Merkataritza helbururik ez badago.
- Hezkuntza edo ikerketa jarduerak ilustratzeko soilik erabiltzen bada (aurrez aurreko edo urrutiko irakaskuntza).
- Obra horiek dagoeneko jendarteratu badira.
- Txertatzea justifikatuta badago.
- Erabilitako obraren egilea edo iturria adierazten bada.
Testuliburuen edo eskuliburuen kasuan, materialak erreproduzitu edo jendaurrean jakinarazi daitezke, baldin eta obra edo zatia ikasleen eskura jartzen ez bada, hartarako sarbiderik ematen ez bada, eta, horrez gain, obra zilegi den eran non eskura daitekeen adierazten bada. Halaber, zilegi da ikerketa proiektu espezifiko baten ikertzaile laguntzaileen artean kopiak banatzea, beharrezkoa den neurrian.
Baldintza horietan erabiltzen diren obren egileek eta argitaratzaileek ez dute egintza horiengatik inolako ordainsaririk jasotzeko eskubiderik izanen.
Nolanahi ere, salbuespen horretatik kanpo geratzen dira musika partiturak, erabilera bakarreko obrak eta obra zatien edota obra plastiko zein argazki obra isolatuen konpilazioak.
ARGIBIDEAK
- Ikus dezakegunez, copyrighta duen eduki bat norberaren obra batean txertatzeko aukera zilegi bakarra aipamen gisa txertatzea da. Horrek kanpo uzten ditu helburu argigarri hutsak; hau da, copyrighta duen irudi bat ezin da testu bat ilustratzeko txertatu, eta copyrighta duen musika pieza baten zati bat ezin da argazki muntaia baten atzealdeko musika gisa erabili. Erabil litezke, ordea, baldin eta irudia edo musika piezaren zatia bera badira azterketaren xede.
- Hezkuntza jarduerak ilustratzeari dagokionez, obra jendaurrean jakinarazteko haren jatorrizko iturrira jo behar da. Hau da, ikasgelan copyrighta duen irudi bat erakutsi nahi badugu, berau ostatatzen duen webgunera jo behar dugu. Ikasgelan errazago erakutsi ahal izateko material batean txertatzen badugu, aipamen kasu bat izanen da eta, ondorioz, horrelakoetan ezarritako mugak errespetatu beharko ditugu. Material hori ikasgelan erakusten ahalko dugu (jendaurrean jakinaraztea), materialaren egile garen aldetik horretarako eskubidea dugulako.
obra osoarekin alderatuta oso adierazgarria ez den aterakin edo zatia (JILren 32. artikulua)
hezkuntza arautuko irakasleen edo ikasleen baliabide edo material gisa erabiltzeko argitaratu den edozein argitalpen, inprimatua edo inprimatu daitekeena, irakaskuntzaren edo ikaskuntzaren prozesua erraztea helburu duena (JILren 32. artikulua)
- Eskolaurrea eta Haur Hezkuntza,
- Lehen hezkuntza,
- Derrigorrezko Bigarren Hezkuntza (DBH),
- Batxilergoa,
- Lanbide Heziketa,
- Unibertsitate prestakuntza (titulu ofizialak),
- Araubide bereziko irakaskuntzak: artistikoak eta hizkuntzak.
JILk, gainera, zenbait muga zehazten ditu unibertsitateei eta ikerketa zentro publikoei dagokienez. Kasu horietan, egileek eta argitaratzaileek egintza horiengatik ordainsaria jasotzeko eskubidea izanen dute, salbu eta eskubideen titularrak eta unibertsitate edo ikerketa zentroak aldez aurretik kontrakoa adosten badute.
Muga horien arabera, baimenik gabe obrak partzialki erreproduzitu, banatu eta jendaurrean jakinarazten ahalko dira, baldin eta:
- Ilustraziorako baino ez bada egiten, hezkuntza edo ikerketa helburuetarako.
- Egintzak kapitulu batera, artikulu batera edo obra osoaren % 10era mugatzen dira, gutxi gorabehera.
- Baldintza hauetakoren bat betetzen bada:
- Banaketa ikasleen eta ikastetxe bereko irakasleen artean bakarrik egitea.
- Ikasleek eta irakasleek edo ikertzaileek baino ez izatea jendaurrean jakinarazteko sarbidea.
Salbuespen horietatik kanpo geratzen dira musika partiturak, erabilera bakarreko obrak eta obra zatien edota obra plastiko zein argazki obra isolatuen konpilazioak.
JILn aitortutako beste muga eta salbuespen batzuk
JILk beste salbuespen orokor batzuk ere onartzen ditu, irakasleentzat interesgarriak izan daitezkeenak. Hona hemen salbuespen horiek:
Kopia pribatua
Dagoeneko jendarteratu den obra bat erreproduzitzeko ez da egilearen edo titularraren baimenik beharko, baldin eta erabilera pribaturako erabiltzen bada soilik, jatorrizkoa zilegi den eran eskuratu bada eta kopia helburu komertzialetarako egiten ez bada (JILren 31. artikulua).
Desgaitasuna duten pertsonen mesedetan
Dagoeneko dibulgatu den obra bat erreproduzitu, banatu eta jendaurrean jakinarazteko ez da egilearen edo titularraren baimenik beharko, baldin eta desgaitasuna duen pertsona baten mesedetan egin bada, betiere irabazi asmorik gabe. Horrelakoetan, dagokion desgaitasunarekin lotura zuzena izan behar du egintzak, desgaitasunari egokitutako prozedura edo bitarteko baten bidez egin behar da, eta eskatutako baldintzetara mugatu (JILren 31. artikulua).
Salbuespen hau interesgarria izan daiteke hezkuntza arloan inklusioa sustatzeko.
Obrak gaurkotasuneko gaiei eta bide publikoetan dauden informazioei lotuta erabiltzea.
Gaur egungo gertaerei buruzko informazioak direla eta ikus edo entzun daitekeen edozein obra erreproduzitu, banatu eta jendaurrean jakinarazi daiteke, helburu informatibo horrek justifikatzen duen neurrian.
Gainera, parke, kale, plaza edo beste bide publiko batzuetan etengabe kokatuta dauden obrak libreki erreproduzitu, banatu eta jendaurrean jakinarazi daitezke pinturen, marrazkien, argazkien eta ikus-entzunezko prozeduren bidez (JILren 35. artikulua).
Egilerik gabeko obrak
Publikoaren eskura dauden ikastetxe, museo, liburutegi, filmoteka eta hemerotekek erreproduzitu eta publikoaren eskura jartzen ahalko dituzte egilerik gabeko obra jakin batzuk, betiere irabazi- asmorik gabe eta kultura zein hezkuntza helburuetarako egiten bada (JILren 37. bis artikulua).
Parodia
Ez da egilearen baimenik beharko dagoeneko dibulgatu den obra baten parodiak, baldin eta harekin nahasteko arriskurik ez badago eta jatorrizko obrari edo haren egileari kalterik eragiten ez bazaio (JILren 29. artikulua).
Beste salbuespen batzuk
- Gaurkotasuneko gaiei buruzko lanak (JILren 33. artikulua).
- Edukien batzaileak (JILren 32. artikulua).
- Segurtasun publikoa (JILren 31 bis artikulua)
- Datu baseen erabilera (JILren 34. artikulua).
- Ekitaldi ofizialak eta erlijio zeremoniak (JILren 38. artikulua).
identifikatu gabeko egile edo titularra duen obra, aurrekari ezezagunak dituena, edo sortze edota argitalpen data ezezaguna dituena.
Errepasoa
Feedbacka
Egia
Argazki obra isolatu bat da, eta aipamen eskubideen baldintzak betez erabiliko da.
Feedbacka
Gezurra
Irudi isolatuak soilik txerta daitezke, ez irudi bildumak.
Feedbacka
Gezurra
Aipamenek sortutako materialaren zati txiki bat izan behar dute. Norberaren ekarpena nahikoa garrantzitsua izan behar da. Hainbat egileren testu zatiak txertatu genitzake, baldin eta jarraian horietako bakoitzaren inguruko iruzkin kritikoa eginen bagenu, norberaren sorkuntza txertatuko zatiak baino handiagoa izateko.
Feedbacka
Gezurra
Filmaren zati bat jar dezaket, baina ez film osoa.
Feedbacka
Egia
Hezkuntza jarduerak ilustratzeko dela uler daiteke, halakotzat jotzeko baldintzak betetzen baititu.
Feedbacka
Egia
Hezkuntza jarduerak ilustratzeari dagozkion kasuetatik kanpo geratzen dira testuliburuak, salbu eta jendaurrean jakinarazteko erreproduzitzen badira (jendaurrean jakinaraztea bera barne), betiere edukia besteen eskura jartzen ez bada eta hartzaileei obra edo zatia eskuratzeko aukera ematen ez bazaie. Horrelakoetan, kokapenaren berri adierazi beharko da berariaz, ikasleak legezko bide batetik irits daitezen obra babestua dagoen gunera.
Feedbacka
Gezurra
Erabilera bakarreko obrak hezkuntza erabileran ilustratzeko salbuespenetatik kanpo daude.
Feedbacka
Gezurra
Obraren zati bat (edo, irudien kasuan, obra osoa) txertatu ahal izateko, ezinbestekoa da materiala hezkuntza helburuetarako erabiltzea. Musika konposizio baten zati bat edo irudi bat ilustratzeko edo apaintzeko helburuz soilik txertatzea ez da salbuespen gisa ageri JILn.
Ondoko lizentziak babestua Creative Commons: aitortu-PartekatuBerdin 4.0 Lizentzia