Saltar la navegación

Nondik dator edaten dugun ura?

Uraren bidea

Gizateria hasieratik egon da urari lotuta. Hala ere, planetan ugaria izan arren, ura ondasun urria da; eskura dezakegun ur geza % 0,63 baino ez da, eta guztizkoaren % 0,01 giza kontsumorako da.

OpenClipart-Vectors. Txorrota (Pixabay License)

Mundu garatuan ura xahutzen eta gure ibaiak eta itsasoak inolako eragozpenik gabe kutsatzen ditugun bitartean, lehorteak eta kudeaketa desegokiak krisi larriko egoera eragiten ari dira. Etorkizunean, ura liskarren eta nazioarteko gatazken arrazoi bihur daiteke. Gure esku dago urak bizi-iturri izaten jarraitzea

Nola iristen da ura gure etxeetara? Zer da hobea txorrotako ura edo botilako ura? Ura iragaz dezakegu?

Iker dezagun edaten dugun ura!

Ataza: Uraren ibilbidea

Iraupena:
3 saio
Taldea:
Banaka eta taldean

Landa-herrietan eta hiri handietan ura erabiltzeak hainbat etapatako tratamendua eskatzen du.

jarmoluk. Araztegi (Pixabay License)

Ataza honetan, hiri eta herrietan uraren erabileran inplikatutako faseei buruzko informazioa jasoko dugu. Helburua da gure herrian edo hirian etapa horiek non dauden ikertzea eta Google Maps-en adieraztea. Lauko taldetan egingo dugu jarduera. Jarraian, gure herrian edo hirian uraren erabileran inplikatutako etapei buruzko infografia egingo dugu. Lauko taldean egingo dugu lana eta gelako taldean partekatuko ditugu infografia guztiak. Inprimaki baten bidez, iturriko uraren eta botilako uraren mitoei buruzko informazioa jasoko dugu, eta horri buruz eztabaidatuko dugu. Azkenik, gure ur-iragazkia planifikatu eta egingo dugu, erabilitako materialei buruz hausnartuko dugu eta lortutako ondorioak jasotzen dituen txosten bat aurkeztuko dugu. Jarduera hori lauko taldetan egingo dugu.

Google Maps-en adierazi beharreko etapak, ordena adieraziz:

  • Ura hartzea
  • Edateko ur bihurtzea
  • Biltegiratzea
  • Nire etxea
  • Araztea

Hasi aurretik, gure etxeetara iritsi aurretik eta ondoren urak dituen etapei buruzko informazioa jasoko dugu, hurrengo irakurketa eta jolasaren bidez. Jarduera hori banaka egingo dugu.

Uraren erabileraren etapak hiri edo herrietan

  • Ura hartzea. Akuiferoetatik, ibaietatik, lakuetatik edo urtegietatik hartzen da ura.
  • Edateko ur bihurtzea. Ur naturala edateko ur bihurtzen duten tratamenduen multzoa da. Helburua da usain, kolore eta zapore egokiak lortzea, baita osasun-arriskuak ezabatzea ere. Prozesu hori edateko uren tratamendu-estazioetan (EUTE) gauzatzen da.
  • Araztea. Herritarrek erabili ondoren, urak ingurune naturalera itzuli behar du; horretarako, araztu egiten da. Arazketa-prozesuak naturalak (zuzenean lurzoruaren, landarediaren edo ur-organismoen bidez) edo artifizialak (zeinetan arazketa-organismoek parte hartzen duten, oro har bakterioek) izan daitezke. Horien artean honako hauek bereizten dira:
    • Urmaeleratze anizkoitzen bidezko arazketa. Sistema ohikoenetako bat da. Ura aintzira artifizial batzuetatik pasatzen da, aireztatzeko eta sortutako sedimentuak uzteko; horrela, bere burua arazten du, bakterio anaerobikoen eta aerobikoen eraginez.
    • Ohiko arazketa. Edateko Uren Araztegietan (HUA) egiten da.

Uraren ibilbidea nire hirian edo herrian

Google Maps-en eta infografia batean, gure herriko edo hiriko uraren ibilbidea seinaleztatuko dugu, taldean.

  • Gure hiriko edo herriko uraren ibilbidea Google Maps-en adieraziko dugu
  • Gure hiriko edo herriko uraren zikloaren infografia egingo dugu. Infografia egiteko, canva erabil dezaket

Botilako ura ala txorrotako ura?

Zer da hobea txorrotako ura ala botilako ura?

Mito faltsu asko daude txorrotako urari eta botilako urari buruz. Ez dugu zalantzan jartzen txorrotako ura, gure ingurune hurbilean, segurua dela, etengabe aztertzen baita, eta jasangarriagoa dela ez duelako hondakinik sortzen.

Ikus dezagun botilako uraren historiari buruzko bideo hau, banaka. Ondoren, "Txorrotako urari edo botilako urari buruzko mito faltsuak gezurtatzen" inprimaki bat egingo dugu, taldean.

auditel67. Botilako uraren historiaistoria (Lizentzia YouTube)

Egia/gezurra galderak: Txorrotako urari buruzko mito faltsuak gezurtatzen

Hainbat zurrumurru daude txorrotako uraren erabilerari eta botilako uraren erabilerari buruz. Egia/gezurra galdera-sortan egiaztatuko dugu. Biko taldetan egingo dugu jarduera.

Ondoren, txorrotako uraren erabilerari edo botilako uraren erabilerari buruz eztabaidatuko dugu  

  

congerdesign. Botilako ura (Pixabay License)

Pregunta 1

1. Ura eskubidea da, beraz, doakoa izan behar du.

Pregunta 2

2. Txorrotako ura ere segurua da Espainiako lurralde osoan.

Pregunta 3

3. Ura baliabide mugagabea da. 

Pregunta 4

4. Txorrotako ura botilako ura baino seguruagoa da.

Pregunta 5

5. Urak eragin handia du bizimoduan   

Pregunta 6

6. Uraren kareak harriak sortzen ditu giltzurrunean.

Pregunta 7

7. Txorrotako urak sendagaiak ditu.    

Pregunta 8

8. Espainian fluorra botatzen diote txorrotako urari.

Pregunta 9

9. Plastikozko botilak ezin dira behin eta berriro bete.

Pregunta 10

10. Ez dago arazorik ur-botila hozkailutik kanpo eta tapoirik gabe uzteko.

Eztabaida

Galdera hauek hausnartuko ditugu, gero talde handian eztabaidatzeko.

  • Txorrotako ura kontsumitzen duzu? Zergatik?
  • Botilako ura kontsumitzen duzu? Zergatik?
  • Zer alde on eta alde txar ditu txorrotako urak?
  • Zer alde on eta alde txar ditu botilako urak?
  • Zein ur da jasangarriagoa? Zergatik?

Gure ura iragaziko dugu

XXI. mendean mendebaldeko zibilizazio gehienak edateko ura eskura dezaketen arren, egia esanda, munduan eskualde askok ez dute edateko urik. Izan ere, Lurrean dagoen uraren % 0,007 baino ezin da edan. Hurrengo bideoan jasoko dugu informazioa.

UN Etxea - Asociación del País Vasco para la UNESCO. Ur garbia eta saneamendua (Lizentzia YouTube)

Leku horietako askotan, gainera, baliabide gutxi daude, eta horrek bizitzako esparru guztiei eragiten die, ez soilik ekonomiari.

Etxeko ur-iragazki bat aurkitzen errazak diren materialekin egiteko modua ikertuko dugu. Azkenik, egindako ikerketari buruzko txosten bat aurkeztuko dugu.

Gure ur-iragazkia ikerteko dugu

 Iragazkia egiteko

Materialak Prozedura

  • Plastikozko botila garden bat
  • Legarra
  • Harea
  • Harritxoak
  • Kuter bat
  • Kotoia
  •  Ikatz aktibatua (aukerakoa) 
  • Moztu botila hondotik bi zentimetrora.
  • Egin zulo bat tapoian edo erabili kortxo zulatu bat botila estaltzeko. Jarri lastotxo bat zuloan.
  •  Biratu botila alderantziz, lehenik kotoia eta ondoren gainerako materialak jar ditzazun: ikatz aktibatua, harea, legarra eta harriak. Kotoirik ez baduzu, jarri lehenik harririk handienak, hobeto estaltzen baitute botilaren zuloa.
  •  Bota ur zikina botilaren goialdetik. Begiratu nola ibiltzen den ura harea eta legarrean zehar.
  • Bildu ura iragazkiaren amaieran eta konpara ezazu  hasierako ur zikinarekin.   

Oharrak eta ondorioak

Ikus ezazu nola argitzen den ura geruzetatik pasatzen den neurrian. Galdera hauei buruzko hausnarketa egin eta erantzungo diegu:
  • Geruzen lodiera handitzen badugu, nola ateratzen da ura? Garbiagoa ala zikinagoa?
  • Geruzaren bat kentzen badugu, nola ateratzen da ura? Garbiagoa ala zikinagoa?
  • Gehitu partikula solido txikiak urari (pipa-azalak, beste harritxo batzuk, arroz-aleak). Ikusi non geratzen diren substantzia horiek. Zergatik gertatzen da hori?
  • Zer gertatzen da oso ur zikina denbora luzez pasatu ondoren? Zer egin beharko genuke?
  • Ikatz aktibatua baduzu, iragazi koloragarriz koloreztatutako ura, eta ikusi zer gertatzen den hainbat aldiz pasatu ondoren.
Alexis Doucet. Iragazkia(CC0)
  • Txosten bat egingo dugu lortutako ondorioekin.

Ebaluazioa eta hausnarketa

Ataza amaitu ondoren, gure ikaskuntza-egunerokoan hausnarketa egiteko une bat har dezakegu. Hauek izan daitezke egin ditzakegun galdera batzuk:

  •  Zer ikasi dut?
  • Prozesuan zehar zerk harritu nau gehien? Zergatik?
  •  Aldatu al dut aurretik nuen iritzirik? Zein?
  •  Zer izan da zailena? Zergatik?

Creado con eXeLearning (Ventana nueva)