Saltatu nabigazioa

- Gida didaktikoa -

Gida honetan, hezkuntza-baliabide ireki (HBI) honen ezaugarriei eta erabilerari buruzko orientazio orokorrak ematen dira, bai eta erabilitako metodologia-estrategiak eta ebaluazioa ere. 

PROPOSAMEN DIDAKTIKOA

“Izaki bizidunen sailkapena ikertzen” proposamen didaktiko bat da, gai hori lantzeko DBHko 1. mailako Biologia eta Geologia ikasgaian.

HBI hau “Ikertzen” seriearen barruan sartzen da, eta haren bidez ikasleak motibatzeko erronkak planteatzen ditugu; horrez gain, ahal den neurrian, ikerketa zientifikoko prozedura bat dakarte (behaketa, planifikazioa, informazioa bilatzea, esperimentazioa, emaitzen analisia, ondorioak ateratzea, komunikazioa), Biologia eta Geologia ikasgaiaren izaera berezia aintzat hartuta.

Erreakzio kimiko bat aztertzea, nahasketa bateko osagaiak bereiztea, pH-a lortzea edo gorputz baten azelerazioa neurtzea laborategian edo simulazio baten bidez egiteko praktika errazak dira; beraz, erraza da horiek Inquiry Based Learning delakoan oinarritutako ikerketa-ikuspegitik aztertzea. Bestalde, zaila da eboluzioaren mekanismoak, ekosistema baten funtzionamendua, mendilerro baten itxuratzea eta antzeko gaiak ikasgelara eramatea zuzeneko esperimentazioaren bidez. Prozesu biologiko eta geologikoak asko luzatzen dira denboran, ezin dira zuzenean behatu eta ikuspegi desberdina behar dute ikerketa baten forma hartzeko. 

Ondorioz, proposatzen ditugun erronkak askotarikoak dira: esperimentalak (laborategiko ohiko praktikak baliatuta), dokumentalak, manipulaziokoak edo joko moduan planteatutakoak. Hala ere, beti eusten diote ikaskuntza-egoera ikertzaile gidatuen egiturari, ebaluatzeko moduko amaierako ariketa batera bideratuta, ikaslearentzako erronka gisa; horrez gain, testuinguruan jartzen dira oinarrizko jakintzak.

Proposamen didaktiko horrek “ale-egituraketa” bati erantzuten dio. Ale-egitura horrek zera esan nahi du, HBI honen egitura proposatzen ditugun ikaskuntza-helburuen mende dagoela, baina hura osatzen duten edukien izaera eta antolakuntza nabarmen alda daitezke. Gainera, gai batzuk berdinak dira zenbait ezagutza-arlotan, eta, horri esker, HBI hau osatzen duten edukien zati bat beste ikasgai batean sar daiteke, horrekin jarraitzeko. Hori dela eta, proposatzen diren erronkak beste ikasgai batzuetan konbina eta berrerabil daitezke, eta, horrela, HBIa optimizatzen da. Horrek zuzenean eragiten du berrerabilgarritasun didaktikoan.  Erronken ale-egitura horri esker, HBIaren unitatea alde batera utzi gabe, irakasleek horiek errazago erabil ditzakete. 

Irakasleari dagokionez, erronka horiek konpetentzien bidez ikasteko egoeratzat jo daitezke. Helburua da irakasleei ideiak ematea, zuzenean klaseetan aplikatzeko edo programazio didaktikora egokitzeko. Hala ere, HBI honetan proposatutako egitura ibilbide didaktiko bakarreko proiektutzat jo daiteke, hau da, ikaskuntza-egoera konplexuago bat, gaiaren oinarrizko jakintza guztiak jasotzen dituelako eta hura globalizatzen duen amaierako produktu bat duelako (taxonomia-proiektua).

Erabilitako estrategia metodologikoek konpetentziak garatzen dituzte, IDUaren printzipioekin bat, adibidez hauek:

  • Ikasleen interesa pizteko egoera didaktiko bat planteatzea, erronka gisa.
  • Erronka garatzea ikerketen eta jarduera “episodikoen” bidez, laburrak, askotarikoak (laborategiko lana, simulazio digitalak, bideoak, jokoak, irakurketak...) eta ikasleen mailara egokituak.
  • Esperientziazko ikaskuntza eta zenbait motatako inplikazioa sustatzen dira.
  • Ikerketak beti gidatzen dituzte kronogramek, aldamioek, adibideek, glosarioek, tutorialek, planifikazio-txantiloiek eta laburpenek, errazago ulertzeko.
  • Etengabeko atzeraelikadura dago, edukien eta ikaskuntza autorregulatzeko jardueren arteko loturen bidez (egunerokoak, auto eta koebaluazioak...).
  • Lankidetzako ikaskuntza sustatu eta talde-lanean oinarritutako konfiantza-giro bat sortzen da.
  • Amaierako produktuak zenbait formatutan egiten dira (txostenak, ahozko jakinarazpenak, posterrak, jokoak...).
  • Prestakuntza-ebaluazioa sustatzen da, auto eta koebaluazio-jardueren bidez, baita ikaskuntza-egunerokoekin ere, non ikasleek haien maila ezagutu eta aurrera egin dezaketen, bakoitzak bere erritmoan.

Azkenik, adierazi behar da erronka horiek loturak izan ditzaketela beste STEAM ikasgai batzuekin, adibidez matematika, teknologia edo artea, diziplinarteko ibilbide batean sartzeko. Arlo guzti horietan badaude sailkapen eta irizpideekin lan egitea eskatzen duten kontzeptuak, eta ezagutzak transferi daitezke, pentsamendu konputazionala garatzeaz gain; adibidez, figura geometrikoak sailkatzea, fluxu-diagramak egitea, ehunekoekin lan egitea, grafikoak irudikatzea, organismoak marraztea, gako digitalak eraikitzea, jokoak programatzea, etab.

 

Erronken ezaugarriak

HBI honetan trebetasun zientifikoen garapenari eta izaki bizidunen ezaugarriei eta sailkapenari buruzko oinarrizko jakintzak jorratzen ditugu. Aurretik adierazi den moduan, lan honetan STEM konpetentziaren berezko ikerketan oinarritutako ikaskuntza (Inquiry Based Learning) bultzatzen da, baina irakasleak gidatua uneoro, aurkikuntza hutsaren bidezko ikaskuntzaren ikuspegi bakuna alde batera utzita, eta argudiatzea eta pentsamendu kritikoa bultzatuko dituzten jardueretan arreta jarrita.

Oso garrantzitsua da azpimarratzea oinarrizko ezagutza ezinbestekoa dela ikerketan oinarritutako erronka bati heltzeko. Ikerketa-jarduerak eskatzen duen pentsamendua (hipotesiak egitea, esperimentazioa planifikatzea, emaitzak interpretatzea, ondorioak argudiatzea, etab.) ezin da gauzatu aldez aurretik behar diren ezagutzak izan gabe. Irakasleen lana, ezagutzak modu aktiboan eraikitzeari dagokionez (zuzeneko heziketa, adibideak, orientazioak, trebakuntza, etab.), beharrezkoa izaten da erronka bidezko ikaskuntza-teknikek ikaskuntza sakona eragin ahal izateko.

Eduki-bloke honetarako, honako ataza eta jarduera hauek proposatzen dira:

1. Bizitza defenditzen

HBIaren lehen atalean izaki bizidunak definitzen dituzten ezaugarriak landuko ditugu, eta horiek funtsezkoak dira ondoren irizpide taxonomikoak ulertzeko. Halaber, biziaren jatorria eta zientziaren ulermena, aurkikuntzak eta inplikazio etikoak ere jorratuko ditugu.

  • Legamia izaki biziduna da? Ataza honen helburua da ikasleen izaki bizidunen baten oinarrizko ezaugarriak ulertzea (osaera kimikoa, zelula eta funtzioak), eta laborategian esperimentuak egingo dira okin-legamiarekin (Saccharomyces cerevisiae) eta legamia kimikoarekin. Horrekin batera, ikasleen metodo zientifikoaren urratsak aplikatuko dituzte, ondorioak atera eta txosten zientifiko batean jaso arte.
  • Koazerbatuak simulatzen. Laborategia erabiliko dugu berriro, substantzia sinpleen bidez molekula-multzoen eraketa simulatzeko, koazerbatu primitiboak “zopa primitiboan” sortu ziren moduan. Amaierako emaitza poster bat da, jakinarazpen zientifiko sinple gisa, eta ondoren eztabaida bat. Honetan eta aurrekoan, zelularen kontzeptu eta mikroskopioaren erabilera sartzen dira azaletik.
  • LUCA, arbaso komuna. Zuhaitz filogenetikoaren kontzeptua sartzen da, kladogramen eta simulazio digital baten bidez, eta sailkapen-trebetasunak eta pentsamendu konputazionala lantzen hasten dira. Jarduera hori alde batera utzi eta aurrerago landu daiteke, eboluzioaren gaia lantzean.
  • Eztabaidak. Bizia laborategian sortzea edo bizi estralurtarra bi gai eztabaidagarri dira zientzian. Horiek irakurri eta ulertzea lagungarria da aurrerapen zientifiko eta etikoaren arteko loturaz jabetzeko. Ikasleek egingo dituzte galderak, galdetegi digital bat osatzeko.
2. Izaki bizidunen sailkapena

HBIaren bigarren zatian izaki bizidunen sailkapena lantzen da bete‑betean.

  • Dikotomiak. Gako dikotomikoen funtzionamendua ulertzeko, proposatzen da bat sortzea urratsez urrats, eguneroko objektu batekin: botoiak. Ondoren, ikasitakoa aplikatuko da, dinosauroen gako sinple bat eginez eta berdinen arteko tutoretza-jarduera baten bidez finkatuz.  Amaierako produktua gakoaren ahozko aurkezpena da. 
  • Taxonomia, sailkapenaren zientzia. Ataza honetan gako sinplifikatuak lantzen dira, lehenik modu teorikoan, ikasgelan, eta ondoren kanpoan, zuhaitzak sailkatzeko aplikazio bat erabilita. Lankidetza digital baten bidez, aurkezpen bat egiten da eta hura osatzeko liburuxka batzuk prestatzen dira.
  • Errusiar panpina. Taxonomia eta nomenklatura binomiala jarduera klasikoekin lantzen dira; hala ere, ikasleei zenbait aukera ematen zaizkie amaierako atazak egiteko, eta ondoren ikastetxean erakusten dira. Sei erreinuetako sailkapena lantzeko, ikasleek prestatzen duten karta-joko bat proposatzen da.
  • Jumanji: taxonomia-proiektua. Multimedia-aplikazio bat erabilita, atazaren helburua da ikasitako guztia jasotzea eta amaierako proiektu batean aplikatzea, non ikasleek alegiazko planeta batera bidaiatu behar duten taxonomo bihurtzeko. Eredu gisa erabili da Scape Room zoragarri honen zati bat:"Exploradores de especies"  Fátima Miró irakaslea ( (La Rubisco es lo más).

Materiala dago 21 saiotarako. Adierazi dugun moduan, lanaren helburua da ideiak ematea eta irakasleak horiek nahi duen moduan aplikatzea ikasgelan.

Ebaluazioa

HBI honen egitura berezia da, erronka eta jarduera desberdinek osatuta, elkarren artean gainjar daitezkeenak, gainera. Horregatik, ebaluazio-proposamen zehatz bat egin dugu erronka eta jarduera horietako bakoitzerako. Irakasleak, erabiliko duen ibilbidea hautatu ondoren, ibilbide hori beste zabalago batean integra dezake, eta hortaz, beste ebaluazio-proba batzuk ere egingo ditu, adibidez ikasle bakoitzaren koadernoa eta sekuentzia didaktikoan egin daitezkeen beste lan edo ariketa batzuk.

Erronketan oinarritutako ikaskuntza ezartzen bada, ikaskuntza horren ebaluazioan elementu metakognitiboak ere sartu behar dira, prozesuan zehar lortu dituzten edo lortu ez dituzten ikaskuntzei buruz hausnartu ahal izan dezaten ikasleek. Alde horretatik, ikaskuntza autorregulatzeko estrategiak inplementatzeari esker (esaterako, autoebaluazioa, ikaskuntza-egunerokoak, orientazio-oinarriak edo pentsamendu-errutinak aplikatzea) ikaslea errazago jabetuko da bere lorpenez eta zailtasunez.

Ebaluazio-proposamenak curriculumeko ebaluazio-irizpide guztiak betetzen ditu. Erronka bakoitza amaitzean, hausnartzeko galderak daude, ikaskuntza-eguneroko gisa, baita atazen balorazio-eskalak ere, honako hauetarako:

  • Ikaslearen autoebaluazioa
  • Koebaluazioa, bikoteka edo ikasle-taldeka
  • Irakasleen ebaluazioak I

kerketa-jarduera guztietan, gaiaren ebaluazio-adierazleen gain, “trebetasun zientifikoak” blokeari buruzko ezagutzekin lotutako ebaluazio-adierazle komunak ere zehazten dira.   

Hauek dira HBI honetan erabilitako balorazio-eskalak:

  • Laborategiko lana ebaluatzeko eskala 
  • Idatzizko txosten zientifiko bat ebaluatzeko eskala
  • Poster zientifiko bat baloratzeko eskala
  • Ahozko aurkezpen bat baloratzeko eskala
  • Kladograma bat baloratzeko eskala
  • Eztabaida zientifikoak baloratzeko eskala
  • Zientziako galderen lehiaketa baloratzeko eskala
  • Gako dikotomikoak baloratzeko eskala
  • Erreinuen jokoa baloratzeko eskala
  • Taxonomia-proiektu bat ebaluatzeko eskala

CURRICULUM-PROPOSAMENA

HBI honen bidez honako lege-testu honetan jasotako konpetentzia espezifikoak eta oinarrizko jakintzak garatzen dira:  217/2022 Errege Dekretua, martxoaren 29koa, zeinaz Derrigorrezko Bigarren Hezkuntzako gutxieneko ikasketak eta antolamendua ezartzen baitira.

OINARRIZKO JAKINTZAK 

DBHko 1. mailako Biologia eta Geologia ikasgaiko bloke hauetako oinarrizko jakintzak (oinarrizko ezagutza, trebetasun eta jarrerak) lantzen dira:

A. Proiektu zientifikoa

  • Hipotesiak, galderak eta aieruak: planteamendua ikuspegi zientifikoarekin.
  • Informazioa bilatzeko estrategiak, lankidetza eta prozesu, emaitza edo ideia zientifikoen jakinarazpena: tresna digitalak eta zientzian maiz erabiltzen diren formatuak (aurkezpena, grafikoa, bideoa, posterra, txostena, etab.).
  • Informazio zientifikoaren iturri fidagarriak ezagutu eta erabiltzea.
  • Galdera zientifikoei erantzutea esperimentazioaren eta landa-lanaren bidez: beharrezkoak diren tresna eta espazioak (laborategia, ikasgelak, ingurunea, etab.) modu egokian erabiltzea.
  • Modelatzea naturaren prozesu edo elementuak irudikatu eta ulertzeko metodo gisa.
  • Fenomeno naturalak behatu eta horiei buruzko datuak biltzeko metodoak.
  • Prozesu, emaitza eta ideiak jakinaraztea formatu analogiko edo digitaletan (aurkezpena, grafikoa, bideoa, posterra, txostena...).
  • Emaitzak aztertzeko metodoak. Emaitzen analisia pentsamendu logikoaren bidez.
  • Lan zientifikoa eta zientzian diharduten pertsonak: zientzia biologiko eta geologikoei egindako ekarpenak eta gizarte-garrantzia. Emakumearen rola zientzian.

D. Izaki bizidunak

  • Izaki bizidunak: erreinu nagusietan bereizi eta sailkatzea.
  • Izaki bizidunak definitzen dituzten ezaugarriak: osaera kimikoa, bizi-funtzioak, zelula.
  • Izaki bizidunen sailkapena. Sailkapen taxonomikoaren oinarrizko historia.
  • Talde taxonomiko nagusiak: inguruneko espezieak behatzea eta ezaugarri bereizgarrien arabera sailkatzea. 
  • Inguruneko izaki bizidunak identifikatzeko estrategiak: gidak, gako dikotomikoak, tresna digitalak, visu, etab. 
  • Domeinuak eta erreinuak: Eubacteria, Archaea, Protista, Fungi, Plantae eta Animalia.  
  • Izaki bizidunak identifikatu eta behatzeko teknika eta tresna berritzaileak 

Konpetentzia espezifikoak eta ebaluazio-irizpideak

Konpetentzia espezifikoak

Ebaluazio-irizpideak
1. Informazio eta datu zientifikoak interpretatu eta transmititzea eta horri buruzko argudioak ematea, zenbait formatu erabilita zientzia biologiko eta geologikoen kontzeptu eta prozesuak aztertzeko.

1.1. Biologia eta Geologiako jakintzekin lotutako kontzeptu eta prozesuak aztertzea, informazioa interpretatzen zenbait formatutan (ereduak, grafikoak, taulak, diagramak, formulak, eskemak, sinboloak, webguneak...), jarrera kritikoarekin eta ondorio funtsatuak lortzen.

1.2. Biologia eta Geologiako jakintzekin lotutako informazioa errazago ulertu eta aztertzea, argi eta garbi transmititzen terminologia eta formatu egokiak erabilita (ereduak, grafikoak, taulak, bideoak, txostenak, diagramak, formulak, eskemak, sinboloak, eduki digitalak...).

1.3. Fenomeno biologiko eta geologikoak aztertu eta azaltzea, eredu eta diagramen bidez irudikatuz eta, beharrezkoa denean, ingeniaritza-diseinuaren urratsak erabiliz (arazoa identifikatzea, esplorazioa, diseinua, sorrera, ebaluazioa eta hobekuntza).

2. Informazioa identifikatu, lokalizatu eta hautatzea, egiazkotasuna kontrastatuz, antolatuz eta modu kritikoan ebaluatuz, zientzia biologiko eta geologikoekin lotutako galderei erantzuteko.

2.1. Biologia eta Geologiako jakintzekin lotutako galderei erantzutea, informazioa lokalizatu, hautatu eta antolatuz, zenbait iturriren erabilera eta aipamen egokiaren bitartez.

2.2. Oinarri zientifikoko informazioa ezagutzea eta sasizientzia, gezur, konspirazio-teoria eta sinesmen funsgabeetatik bereiztea, horien aurrean jarrera eszeptikoa hartuz.

2.3. Zientziak gizarteari egindako ekarpenak eta bertan diharduten pertsonen lana baloratzea, etnia, sexua edo kultura alde batera utzita, emakume zientzialarien rola azpimarratuz eta aitortuz eta ikerketa etengabe eboluzionatzen ari den lan kolektibo eta diziplinartekotzat hartuz.

3. Ikerketa-proiektuak planifikatu eta garatzea, zientziaren berezko metodologien urratsei jarraituz eta, beharrezkoa denean, lankidetzan jardunez, zientzia geologiko eta biologikoekin lotutako kontuak ikertzeko.

3.1. Metodo zientifikoak erabiliz erantzun edo kontrasta daitezkeen galdera eta hipotesiak planteatzea, fenomeno biologiko eta geologikoak azaltzen saiatzeko, eta horiei buruzko aurreikuspenak egitea.

3.2. Fenomeno biologiko eta geologikoen esperimentazioa, datu-bilketa eta analisia diseinatzea, galdera zehatzei erantzuteko eta planteatutako hipotesi bat kontrastatzeko.

3.3. Esperimentuak egitea eta fenomeno biologiko eta geologikoei buruzko datu kuantitatibo edo kualitatiboak biltzea, tresna, lanabes eta teknika egokiak zuzen erabilita.

3.4. Beharrezkoa denean, ikerketa-proiektuan lortutako emaitzak interpretatzea tresna matematiko eta teknologikoak erabilita.

3.5. Proiektu zientifiko baten barruan lankidetzan aritzea, funtzio zehatz bat hartuz erantzukizunez, beharrezkoa denean espazio birtualak erabiliz, genero-aniztasun eta -berdintasuna errespetatuz eta inklusioaren alde eginez.

3.6. Landa-esperimentazio eta -behaketaren bidez lortutako informazioa eta ondorioak aurkeztea, formatu egokia erabilita (taulak, grafikoak, txostenak, etab.), eta, beharrezkoa denean, tresna digitalak.

4. Arrazoiketa eta pentsamendu konputazionala erabiltzea arazoak konpontzeko edo biologia eta geologiarekin lotutako eguneroko prozesuak azaltzeko, erantzun eta konponbideen analisi kritikoa eginez eta, beharrezkoa bada, prozedura birformulatuz.

4.1. Arazoak konpontzea edo prozesu biologiko eta geologikoak azaltzea, ezagutzak, emandako informazioa eta datuak, arrazoiketa logikoa, pentsamendu konputazionala edo baliabide digitalak erabiliz.

4.2. Fenomeno biologiko eta geologikoei buruzko arazo baten konponbidearen analisi kritikoa egitea.


 
 

 

Curriculum-argudiaketa

Taula honetan gako-konpetentzien eta erronken arteko loturak ezartzen dira:

Funtsezko

Konpetentzia

Deskribatzaileak

Legamia izaki biziduna da?

(5 ataza)

Koazerbatuak simulatzen

(1 ataza)

LUCA, arbaso komuna

 (3 ataza)

 Eztabaidak (1 ataza) Dikotomiak (2 ataza) Taxonomia, sailkapenaren zientzia (2 ataza) Errusiar panpina (2 ataza) Jumanji, amaierako proiektua (1 ataza)
STEM

 STEM1

X

 X X X X
STEM2

X

X

X

 X X X X X

STEM3

X X X X
STEM4

X

X

X

 X X X X X
STEM5

X X X
HKK HKK1

X

X

X

 X X X X X
HKK2

X

X

X

 X X X X X
HKK3

X X X X X
HKK4

X
HKK5

X

X

 X X
KE KE1

X
KD KD1

X X X X
KD2

X X X X v
KD3

X X X X X
KD4

X X
KPSII KPSII1

X

X

 X X X X
KPSII5

X

X

X

 X X X X X
HK HK4

X

 X X X X X
EK EK1

X

 X X X X
KAKK KAKK3

X

X X X X

MATEMATIKETARAKO KONPETENTZIA ETA ZIENTZIA, TEKNOLOGIA ETA INGENIARITZARAKO KONPETENTZIA (STEM)

STEM1. Arrazoiketa matematikoaren berezko indukzio- eta dedukzio-metodoak erabiltzen ditu egoera ezagunetan eta arazoak konpontzeko zenbait estrategia hautatu eta erabiltzen ditu, konponbideen analisi kritikoa eginez eta, beharrezkoa bada, prozedura birformulatuz.

STEM2. Pentsamendu zientifikoa erabiltzen du inguruan gertatzen diren fenomenoak ulertu eta azaltzeko, ezagutza erabiliz garapen-motor gisa, galderak planteatuz eta hipotesiak egiaztatuz esperimentazio eta ikerketaren bidez, tresna eta lanabes egokiak erabiliz, zehaztasun eta egiazkotasunaren garrantziaz jabetuz eta jarrera kritikoa hartuz zientziaren irismenaren eta mugen aurrean.

STEM3. Proiektuak planteatu eta garatzen ditu, zenbait prototipo edo eredu diseinatu, fabrikatu eta ebaluatuz, behar edo arazo bat konpontzeko produktuak sortu eta erabiltzeko, modu sortzailean eta lankidetzan, talde osoaren parte-hartzea ziurtatuz, sor daitezkeen gatazkak modu baketsuan konponduz, ziurgabetasunarena egokituz eta jasangarritasunaren garrantzia baloratuz.

 STEM4. Prozesu, arrazoiketa, frogantza, metodo eta emaitza zientifiko, matematiko eta teknologikoen elementu garrantzitsuenak interpretatu eta transmititzen ditu, argi eta zehatz, zenbait formatutan (grafikoak, taulak, diagramak, formulak, eskemak, sinboloak...) eta modu kritikoan baliatuz kultura digitala, hizkuntza matematiko-formala barne, etika eta erantzukizunez, ezagutza berriak partekatu eta eraikitzeko.
 
STEM5. Zientzian oinarritutako ekintzak egiten ditu osasun fisiko nahiz mentala eta ingurumena zaintzeko, eta etika- eta segurtasun-printzipioak aplikatzen ditu ingurunea modu jasangarrian eraldatzeko proiektuak egiterakoan; halaber, eragin globala baloratzen du eta kontsumo arduratsua praktikatzen du.
 
HIZKUNTZA-KOMUNIKAZIORAKO KONPETENTZIA (HKK)
 
HKK1. Koherentziaz, zuzen eta gizarte-testuinguruetara egokituta erabiltzen ditu ahozko, idatzizko eta zeinuzko adierazpena, eta parte hartzen du komunikazio-interakziotan, lankidetzan eta errespetuz, bai informazioa trukatu eta ezagutza sortzeko eta bai lotura pertsonalak sortzeko.
 
HKK2. Jarrera kritikoarekin ulertu, interpretatu eta baloratzen ditu pertsona-, gizarte-, hezkuntza- eta lan-arloko testu idatziak, ahozkoak, zeinuzkoak eta multimodalak, zenbait testuingurutan parte hartzeko modu aktibo eta informatuan eta ezagutza sortzeko.
 
HKK3. Pixkanaka eta modu autonomoan lokalizatu, hautatu eta kontrastatzen du zenbait iturritako informazioa, fidagarritasuna eta egokitasuna ebaluatuz irakurketa-helburuen arabera, eta manipulazio- eta desinformazio-arriskuak saihestuz; gainera, ezagutza bihurtzen du eta bertan integratzen du, ikuspuntu sortzaile, kritiko eta pertsonaletik jakinarazteko, jabetza intelektuala errespetatuz.
 
HKK4. Modu autonomoan irakurtzen ditu bere adinera egokitutako lanak, bere gustu eta interesetara ondoen egokitzen direnak hautatuz; literatura-ondarea balioesten du esperientzia indibidual eta kolektiboaren bide pribilegiatu gisa; eta bere esperientzia biografikoa eta literatura- nahiz kultura-ezagutzak mobilizatzen ditu lanen interpretazioa eraiki eta partekatzeko eta literatura-testuak sortzeko, geroz eta konplexuagoak.
 
HKK5. Bere komunikazio-praktikak bizikidetza demokratikoaren, gatazkak elkarrizketaren bidez konpontzearen eta pertsona guztien eskubide-berdintasunaren zerbitzura jartzen ditu, hizkuntzaren erabilera baztertzaileak eta horren bidezko botere-gehiegikeriak alde batera utzita, hizkuntzaren erabilera eraginkorraren eta etikoaren alde egiteko.
 
KONPETENTZIA ELEANIZTUNA (KE)
 
KE1. Eraginkortasunez erabiltzen ditu hizkuntza bat edo gehiago, hizkuntza familiarrez gain, komunikazio-beharrei erantzuteko, modu egokian eta bere garapenera eta interesetara nahiz pertsona-, gizarte-, hezkuntza- eta lan-arloko zenbait egoeretara egokituta.
 
KONPETENTZIA DIGITALA (KD)
 
KD1. Interneten bilaketak egiten ditu, baliozkotasun-, kalitate-, egunerokotasun- eta fidagarritasun-irizpideei erreparatuz, emaitzak modu kritikoan hautatuz eta artxibatuz, ondoren berreskuratu, erreferentziatu eta berrerabiltzeko, jabetza intelektuala errespetatuz.
 
KD2. Ikasteko ingurune pertsonal eta digitala kudeatu eta erabiltzen du ezagutza eta eduki digitalak sortzeko, informazioa tratatzeko estrategien eta zenbait tresna digitalen bidez, egokiena hautatuz eta konfiguratuz atazaren eta etengabeko ikaskuntza-beharren arabera.
 
KD3. Komunikatzen da, parte hartzen du eta lankidetzan aritzen da, edukiak, datuak eta informazioa partekatuz tresna eta plataforma birtualen bidez, eta arduraz kudeatzen ditu sareko ekintzak, presentzia eta ikusgarritasuna, herritar digital aktibo, zibiko eta pentsakor gisa.
 
KD4. Arriskuak identifikatu eta neurriak hartzen ditu, teknologia digitalak erabiltzean gailuak, datu pertsonalak, osasuna eta ingurumena babesteko eta horien erabilera kritiko, legal, seguru, osasuntsu eta jasangarria egitearen garrantzi eta beharraz jabetzeko.
 
KONPETENTZIA PERTSONALA, SOZIALA ETA IKASTEN IKASTEKOA (KPSII)
 
KPSII1. Bere emozioak erregulatu eta adierazten ditu eta optimismoa, erresilientzia, autoeraginkortasuna eta ikasteko xedea eta motibazioa indartzen ditu, erronka eta aldaketak kudeatu eta bere helburu propioekin bateratzeko.
 
KPSII5. Epe ertaineko helburuak planeatzen ditu eta atzeraelikadura-prozesu metakognitiboak garatzen ditu, bere akatsetan oinarrituta ikasteko ezagutza sortzeko prozesuan.
 
HERRITARTASUNERAKO KONPETENTZIA (HK)
 
HK4. Tokiko eta munduko jarduketen arteko interdependentzia-, ekodependentzia- eta interkonexio-harreman sistemikoak ulertzen ditu, eta, kontzienteki eta motibatuta, bizimodu jasangarria hartzen du, arduratsua ekologia- eta gizarte-ikuspuntutik.
 
EKINTZAILETZARAKO KONPETENTZIA (EK)
 
EK1. Behar nahiz aukerak aztertzen ditu eta erronkei aurre egiten die zentzu kritikoarekin, jasangarritasunaren balantzea eginez eta ingurunean izan dezaketen eragina baloratuz, ideia eta konponbide berritzaile, etiko eta jasangarriak aurkezteko eta arlo pertsonal, sozial, kultural eta ekonomikoan balioa sortzeko.
 
KONTZIENTZIA ETA ADIERAZPEN KULTURALEKO KONPETENTZIA (KAKK)
 
KAKK3. Ideia, iritzi, sentimendu eta emozioak adierazten ditu modu sortzaile eta irekian. Autoestimua, sormena eta zerbaiten parte izatearen sentimendua garatzen ditu adierazpen kultural eta artistikoaren bidez, enpatiarekin eta lankidetzarako jarrerarekin.

BIBLIOGRAFIA

Creado con eXeLearning (Ventana nueva)