Saltatu nabigazioa

Taxonomia, sailkapenaren zientzia

Gako dikotomikoak funtsezko tresna zientifikoak dira izaki bizidunen dibertsitate handia identifikatzeko. Aukeraketa-sistema batean daude oinarrituta, bi aukerarekin, eta horietako bakoitzarekin organismoa pixkanaka definituko dugu, erabat zehaztu arte. Mota horretako gako bat irizpide zientifikoetan oinarritzen da, eta, erabiltzen jakiteko, ondo ulertu behar da nola dagoen antolatuta

Artaburuak
CLM-bv. Artaburuak (Jabari publikoa)

Nahiko zaila da gako errealak maneiatzea; izan ere, izaki bizidunen barne eta kanpoko ezaugarriak oso ondo ezagutu behar dira, eta, beraz, gako sinplifikatuak landuko ditugu, lehenik ikasgelan eta ondoren kanpoan. 

Ataza: Animaliak sailkatzen

Iraupena:
Saio 1
Taldekatze:
Taldeak: Laukoak

Gako dikotomiko bat eraikitzen dakigunez, gako errealekin praktikatuko dugu, eta izaki bizidunak sailkatuko ditugu. Lehenik, proba bat egingo dugu animalien gako sinplifikatu batekin. Irudi hauetan ale hauek ditugu: gai gara horiek identifikatzeko gakoaren argibideei jarraituta? 

Lauko taldetan, dinamika honi jarraituko diogu: 

  1. Animalien irudiak mahai gainean jarriko ditugu. Bakoitzak orri bat izango du gakoarekin.
  2. Bakoitzak, txandaka, animalia bat aukeratu eta sailkatu egingo du, eta ozen esango die besteei nola ari den egiten. Identifikatu ondoren, gure gakoan idatziko dugu.
  3. Txandaka, galderei erantzungo diegu

Irudiak: Wikipedia eta Wikimedia Commons: Igel eskulentoa ( Grand-Duc, Niabot, CC-BY-NC 3.0)/ Tarantula (idier Descouens, CC BY-SA 4.0)/ Karramarroa (David Perez, CC BY 3.0)/ Txantxangorria (caroline legg, CC BY 2.0) / Hartz arrea (Robert F. Tobler, CC-BY-SA 4.0) / Eulia (Fir0002, CC BY-NC) / Ehunzangoa (Filo gèn, CC BY-SA 4.0) / Barraskiloa (Pinky sl, CC BY 3.0) / Iguana (Carlos Valenzuela,  CC-BY-SA 4.0)) / Pailazo-arraina (Esquilo, CC BY 3.0)  / Lur-zizarea (Donald Hobern, CC BY 2.0)

 Animalien gako dikotomiko sinplifikatua.

1

1a Bizkarrezurdunak

1b Bizkarrezurrik gabeak

Ornoduna, joan 2ra

Ornogabea, joan 6ra
2

2a Iledunak

2b Ilerik gabeak

Ugaztuna

Joan 3ra
3

3a Lumadunak

3b Lumarik gabeak

Hegaztiak

Joan 4ra
4

4a Ezkatadunak

4b Ezkatarik gabeak

Joan 5era

Anfibioa
5

5a Ezkatadunak 

5b Larruazalean soldatutako ezkatadunak

Arraina

Narrastia
6

6a Hankadunak

6b. Hankarik gabeak

Joan 7ra

Joan 10era

7

7a Hiru hanka-pare dituztenak

7b Hiru hanka-pare baino gehiago dituztenak

Intsektua

Joan 8ra
8

8a Lau hanka-parere dituztenak

8b Lau hanka-pare baino gehiago dituztenak

Araknidoa

Joan 9ra
9

9a Bost hanka-pare dituztenak

9b Hanka asko dituztenak

Krustazeoa

Miriapodoa
10

10a Maskordunak

10b Gorputz segmentatua dutenak

Moluskua

Anelidoa

Galderak:

  • Zein dira anelido baten ezaugarri nagusiak?
  • Nola definituko genuke anfibio bat?
  • Zeintzuk bereizten dira hanka-kopuruagatik?
  • Zer dikotomia jarraitu duzu krustazeo bateraino iristeko?

Ataza: Inguruneko zuhaitzak sailkatzen

Iraupena:
2 saio
Taldekatze:
Binaka

Ikastetxetik atera eta herriko parke batera joango gara. Ziur asko, zuhaitz-espezie arruntak topatuko ditugu. Bikoteka, espezieak banatuko ditugu, eta bakoitzak 2 sailkatuko ditu. Horretarako, Errege Lorategi Botanikoaren aplikazioa erabiliko dugu,  ArbolApp,   eta gure mugikorrean deskargatuko dugu. Horrez gain, fitxa honetan aukeratutako espezieen ezaugarri nagusiak idatziko ditugu. Irteeran zehar argazkiak atera eta 2. eta 3. atalak beteko ditugu:

  1. Espeziearen, hostoaren eta enborraren argazkiak.
  2. Espeziearen izena: arrunta eta zientifikoa.
  3. Sailkatzeko irizpideak: hostoaren forma, enborrarena, altuera, etab.
  4. Espeziearen deskripzioa: habitata, historia, hosto iraunkor edo erorkorra, loraketa, erabilerak, anekdotak...  
Zuhaitza
George Hodan. Zuhaitza (Jabari publikoa)

Ikastetxera itzultzean, ordenagailu baten aurrean jarriko gara fitxa formatu digitalean betetzeko. Horretarako:

  1. Irteeran zehar lortutako informazioa erabiliko dugu: argazkiak eta oharrak.
  2. Interneten espezieei buruzko informazioa bilatu eta fitxaren 4. puntuan laburtuko dugu. 
  3. Erabilitako web-esteken QR kodeak egin eta fitxan kopiatuko ditugu.
  4. Gure irakasleak dokumentu arrunt baterako esteka emango digu, eta bikote bakoitzak bere fitxa kopiatuko du; horrela, dokumentuan bikote guztien informazioa jasoko da, eta, beraz, aztertutako parkeko espezie guztiena.
  5. Fitxa bakoitza inprimatu eta ikastetxeko toki batean ipiniko dugu.
  6. Dokumentua osorik inprimatuko dugu, kopia txikiak egingo ditugu, liburuxka gisa, eta bisitarientzako aurkezpenaren ondoan ipiniko ditugu.
  7. Horrez gain, balorazio-fitxa txiki bat ere egin dezakegu, emotikonoekin, bisitarien iritzia jasotzeko.  

Hausnarketa eta ebaluazioa

Ataza amaitu ondoren, gure ikaskuntza-egunerokoan hausnarketa egiteko une bat har dezakegu. Hauek izan daitezke egin ditzakegun galdera batzuk:

  • Zer ikasi dut?
  • Prozesuan zehar zerk harritu nau gehien? Zergatik?
  • Aldatu al dut aurretik nuen iritzirik? Zein?
  • Zer izan da zailena? Zergatik?

Creado con eXeLearning (Ventana nueva)