Gure gorputza etengabe dabil aldatzen: neurria, pisua, altuera, muskulu-masa edo gorputzeko gantzaren banaketa; hau da, kanpoko irudia aldatu egiten da.
Aldi berean, gainera, aldatzen dira modak, gizarte-ohiturak, lagunak edo harremanak eraikitzeko moduak. Nerabezaroa bakoitzak bere burua ezagutzeko eta baieztatzeko garaia da, eta oso eraginerrazak gara, alde batetik ideal estetikoengatik (gaur egun gehiegi begiratzen zaio irudiari, argaltasunari eta gorputza gurtzeari), eta beste alde batetik taldeko presioarengatik.
Oso ohikoa da “tribu” edo talde baten parte izan nahi izatea edo gure pertsonalitatea berresteko moduan janztea, besteak beste. Baina ez dugu zertan egokitu gure irudia modak eta publizitateak esaten duen horretara. Talde baten parte izatea osasungarria da, eta pertsona gisa hazten laguntzen digu, baina, batzuetan, egin nahi ez ditugun gauzak egin behar izaten ditugu talde horrek onartzen gaituela sentitzeko, eta horrek, erabakitzeko gaitasuna murrizteaz gain, ondorio kaltegarriak izan ditzake gugan, besteak beste: anorexia, bulimia eta alkohola edo tabakoa gehiegi kontsumitzea.
Pertsona bakoitza bakarra da, besteengandik desberdina, bere baliabide, ideia, sentimendu, trebetasun, portaera eta abarrekin. Elkar ezagutzea; onartzea; desberdinak garela aitortzea; elkar errespetatzea; horren balioa azpimarratzea; ideiak, sentimenduak, nahiak eta interakzio positibo eta kalitatezkoak trukatzea… Horiek guztiak tresna garrantzitsuak dira pertsona eta talde osasungarriak garatzeko.
Ataza hauetan, ikuspuntu zientifikotik hurbilduko gara gai horietako batzuetara. Informazioa bilatu eta hausnartzera eta sentsibilizatzera eramango gaituzten jarduerak egingo ditugu. “Barrutik” ondo bagaude, “kanpotik” ere ondo egongo gara.
Ataza: Gorputza gurtzea
Iraupena:
Ordu 1
Taldekatzea:
Lau ikasleen taldeak / Norbanakoa
Gorputz perfektua, gizartean nagusi diren edertasun-balioekin bat datorrena, lortzen saiatzea izugarrizko arazoa bihurtu da, eta eragina du jateko moduan eta jarduera fisiko osasungarrian. Gorputzaren kanpoko irudiak etengabe kezkatzen gaituenean, antsietatea eta sufrimendua eragiteaz gain, nahasmendu nerbiosoak eragin ditzake, hala nola anorexia, bulimia edo bigorexia. Nahasmendu horiek muturrera eramaten direnean, kroniko bihur daitezke. Eragindako pertsonek sufrimendu handia jasaten dute, autoestimu baxua dute eta ez dira gizartera moldatzen.
Gizon eta emakumeengan ikusten ditugun arren, gure egungo gizartean, estatistikak kontuan hartuta, emakumeengan gailentzen den balio estetikoa “argal egotea” da, eta gizonezkoen kasuan, berriz, “gihartsu egotea”. Gorputza gurtzeko kultura horrek eragin handia du pertsonen osasunean.
Publizitateak, sare sozialek, moda-desfileek eta abestien eta “influencerren” bideoek etengabe esaten digute gizartean onartuak izan, modan egon, sasoi onean bizi, erakargarriagoak izan eta antzekoak lortu nahi baditugu, gorputz estandar jakin bat izan behar dugula.
Jarduera honetan ikusiko dugu kanon hori oso urrun dagoela errealitatetik.
1.- Kanonak eta errealitatea
Zer da edertasuna? Ados al gaude argal eta gihartsu egotea ardatz dituen diktadura sozialak ezartzen dizkigun edertasun-kanonekin? Balio handiegia ematen al diogu itxurari?
Gure pisuak, altuerak edo gorpuzkerak ez dute balio gure ongizate-mailak neurtzeko. Edertasunaren kontzeptu hori “desagerrarazi” eta gure gorputzaren balioa azpimarratzen ikasi behar dugu. Xede dugun gorputz-kanona kanon osasungarria da.
Taldeka, baieztapen zientifiko eta sozial batzuk dituzten txartel hauek banatuko ditugu:
TXARTELAK
GEHIEGIZKO PISUA
NEURRIAK
Valentziako Unibertsitateko Biomekanikako Institutuak (IBV) egindako ikerketa batean, hiru adin-tarte desberdinetako 10.000 emakumeren eta 1.600 gizonen gorputza eskaneatu dute. Emakumeen kasuan, batez besteko GMIa 25,5ekoa da; hots, arinki gehiegizko pisua. Gizonen kasuan, berriz, “zoriontasunaren kurba” 95 zentimetrokoa da batez beste.
2020. urtean Europako Osasunaren Inkesta egin zenean, 22.000 familia hartu ziren kontuan Espainian. Inkesta horren arabera, gizonezkoen % 16,5ek eta emakumeen % 15,5ek obesitatea dute; eta gizonezkoen % 44,9k eta emakumezkoen % 30,6k, berriz, gehiegizko pisua.
Neurrien bitartez, errealitatetik asko aldentzen diren kanonen arabera sailkatzen dira gure gorputzak. Hainbat zenbaki (38, 40, 42…) eta letra (S, M, L…) daude, eta uste baino handiagoa da horrek duen eragin psikologikoa.
Jantzigintza-enpresek, Biomekanikako Institutuarekin (IBV) batera, Sizing Sudoe izeneko Europako proiektua aurkeztu dute. Proiektu horren xedea da egungo kontsumitzaileen neurrietara egokitzea neurriak, 40-48 bitartean baitaude, ohikoenak 42 eta 44 neurriak direla.
Marka asko neurri errealetara egokitu dira, eta sare sozialetan ere proiektua aldarrikatzen duten mugimenduak sortu dira.
EDERTASUN-KANONA
BODY POSITIVE
Denok jasotzen dugu ikuskizunaren industriaren eragina. Aktore gihartsuak eta modelo argalegiak, horiek dira pertsona askok helburu duten gorputzaren eredu. Hala ere, edertasun-kanona asko aldatu da historian zehar, eta ez dago kultura ezberdinak islatzen dituen patroi komunik.
Antzinako Venusetatik hasi eta 70eko hamarkadako gorputz androginoetara heldu arte, arteak beti islatu izan ditu gizakiaren proportzioak eta garai bakoitzeko gustuak. Grezia eta Erromako kanonetan, gizon argal eta gihartsuak ziren nagusi; Leonardo da Vinciren ustez, 8 buruko altuera zen proportzio ezin hobea; Errenazimenduan, berriz, kurba handiko emakumeak ziren ideala.
Kontuan izan behar dugu estandar horiek arbitrarioak eta aldakorrak direla, eta ez dagoela edertasun modu bakar bat, edertasuna guztiz subjektiboa baita. Bakoitzaren pertsonalitatea, talentua eta gizarteari egiten dion ekarpena baloratzen ikasi behar dugu, itxura fisikoa balio bakartzat hartu ordez.
Body Positive mundu-mailako mugimendu bat da, eta zalantzan jartzen ditu edertasunaren eta osasunaren paradigmak. Izan ere, gorputzen aniztasuna onartzea da bere xedea, eta gizartean sortutako estereotipoen inguruan pentsatu, hausnartu eta birpentsatzera gonbidatzen gaitu.
Duela 50 urte baino gehiago sortu bazen ere, teknologia berriei esker, era esponentzialean hedatu da mezua azkenaldian.
Body Positive mugimendua gorputz guztiak diren bezala onartzean datza, hau da, alde batera utzita desgaitasun-gradua, tamaina, generoa, arraza edo itxura. Izan ere, gizabanakoaren ongizate psikologikoa hobetzea da xede nagusia.
Hala ere, zientziaren arlotik ekimen hori kritikatu egin da; izan ere, pentsatu da osasunerako kaltegarriak izan daitezkeen bizi-estiloak sustatu ditzakeela, gehiegi onartzen baitira obesitatea eta gehiegizko pisua duten pertsonak.
Prozesua:
Taldekide bakoitzak ahoz gora irakurriko du bere txartela eta eztabaida bat planteatuko du: Ba al genuen informazio horren berri? Ados al gaude? Daturen bat gehitu dezakegu?
Taldeka, lerro gutxitan, gure ustez osasungarria den edertasun-kanonaren definizioa emango dugu. Bakoitzak bere koadernoan idatziko du.
Taldeak berrantolatuko ditugu, talde berri bakoitzean aurreko taldeetako kideak egon daitezen. Prestatu ditugun definizioak partekatu eta, besteak beste, aztertuko dugu ea bat datozen, ez datozen bat, gurea osa dezakegun, eta abar, definizio komun bat adostu arte.
Taldeetako definizio desberdinak ikasgelan partekatuko ditugu.
2.- Barbie eta Ken
Barbie duela 60 urte baino gehiago sortu zen panpina-marka bat da, eta mundu osoan da ezaguna. Barbieren eta Ken mutil-lagunaren irudia behin baino gehiagotan erabili izan dute goi-mailako joskintzako diseinatzaileek, eta bideojokoak, telebista-saioak eta film bat ere egin dira haien irudiarekin (2023an).
Barbie eta Ken panpinen itxura ere sarritan aldatu da urteetan zehar, eta kultura-ikono ere bihurtu da. Itxuraren harira, eztabaida eta demanda ugari sortu dira. Kritika ohikoenak dio gorputzaren irudiaren ideia ez oso errealista sustatzen dutela.
Ikerketa akademikoen arabera, Ken panpinaren proportzioak ez dira oso errealistak. Kalkuluen arabera, Kenen bularra handiegia da (% 27,5) gizon batentzat. Halaber, hauek izango lirateke Barbie panpinaren araberako neurriak: 91 cm bularrean, 46 cm gerrian eta 84 cm aldaketan. Panpina benetakoa izango balitz, orkatilak eta lepoa apurtu egingo litzaizkioke pisuaren ondorioz, lau hankatan ibili beharko luke, eta gorputzean ez luke izango organoentzako leku nahikorik.
Kalkuluak egin dira zehazteko nola izango liratekeen Barbie eta Ken panpinen gorputz-proportzio berdinak izango lituzketen emakume eta gizon helduak, hurrenez hurren.
Emakumearen kasuan, 61 zentimetro gehiagoko altuera izan beharko luke, eta 12,7 zentimetro gehiago bularrean; 8 cm gehitu beharko lituzke lepoaren luzeran, eta 15,2 zentimetro kendu gerrian.
Gizonaren kasuan, 58,8 zentimetro gehiagoko altuera izan beharko luke, 28 zentimetro gehiago bularrean, eta 20 zentimetro gehiago lepoaren ingeradan.
Nola izango ginateke Barbie eta Ken panpinen proportzio “idealak” izanez gero?
Banaka, beharrezko kalkuluak egingo ditugu gure gorputzaren neurriak kontuan hartuta. Nola izango ginateke?
Taldeek emandako informazioa kontuan hartuta, idatzi zure portfolioan zein den, zure ustez, edertasunaren definizioa.
Normalean, pertsona batek elikadura-portaeraren nahasmenduren baten sintomak dituenean, ez du jakiten zer gertatzen ari zaion. Horregatik, hain zuzen ere, ezinbestekoa da prebenitzea eta informatzea, autoestimua indartzea, bakoitzak bere buruarengan duen konfiantza indartzeko gaitasun sozialak areagotzea eta ideia hau sendotzea: garen bezalakoak garelako gara baliotsuak, eta ez daukaguna daukagulako edo dugun itxura dugulako.
Nahasmendu horiek, eragin fisikoak izateaz gain, eragin mentalak, emozionalak eta portaerari lotutakoak ere izaten dituzte, eta horrek gizartearengandik eta familiarengandik isolatzea dakar. Ondorioen artean, honako hauek aurki ditzakegu: gaixotasuna ukatzea, kontzentratzeko zailtasuna, aisiari lotutako jarduerekiko interes-falta, emozioak hautemateko zailtasuna, suminkortasuna edo umore-aldaketa bortitzak, sintoma depresibo eta/edo obsesiboak, eskola-errendimenduaren beherakada, kontzentratzeko zailtasuna, autoestimu baxua, egozentrismoa…
Anorexia
Anorexia pisua galtzeko dieta batekin hasten da, eta horixe bihurtzen da helburu nagusi, nutrizio-gomendioak ere alde batera utzita. Gizentzeko beldurrak erabat desitxuratzen du gorputzaren irudia, eta anorexia daukanak gizen ikusten du bere burua, pisu asko galdu badu ere. Emakumeen kasuan, hilekoa galtzen dute, edo ez dute hilekorik hala behar dutenean.
Askotan aztertzen dute gorputza ispiluaren aurrean, askotan pisatzen dira, maiz galdetzen dute beren irudiari buruz, gutxi jaten dute eta gehiegizko jarduera bizia egiten dute. Purgak, libragarriak, diuretikoak edo barau-aldiak baliatzen dituzte.
Bulimia
Anorexiarekin gertatzen den bezala, pisua kontrolatzeko obsesioa dago, eta gorputzaren balorazioaren araberakoa da pertsonaren autoestimua. Kasu honetan, betekadak hartzen dituzte, eta, ondoren, oka egiten dute; halaber, gehiegi hartzen dituzte libragarriak eta diuretikoak, eta gehiegizko jarduera fisikoa egiten dute, jandako elikagai kopuru handia konpentsatzeko eta, horrela, pisua kontrolatu ahal izateko.
Haien ustez, gizendu gabe jateko modu “ideala” da oka egitea. Hortaz, gurpil zoro bat sortzen da: oka egitean jateko beharra sentitzen dute; hortaz, berriro oka egin nahi dute eta horrek elikadura-deskontrola eragiten du. Elikagai kopuru handiak jaten dituzte denbora gutxian, kaloria askoko elikagaiak bereziki.
Bigorexia
Nahasmendu mental hau dutenak maila patologikoetara heldu arte obsesionatzen dira egoera fisikoarekin. Kasu honetan, beren gorputzaren irudia distortsionatuta dago, eta ahul eta argal ikusten dute beren burua. Hortaz, nahasmenduak zuzenean eragiten du beren elikadura-portaeran eta bizi-ohituretan.
Muturreko jarduera fisikoa egiten dute, eta alde batera uzten dituzte harreman sozialak eta bizitzako beste alderdi batzuk, egun osoa ematen baitute entrenatzen. Jarduerarako menpekotasunarekin batera, neurriz gora kontsumitzen dituzte proteinak, eta, besteak beste, esteroide anabolizatzaileak hartzen dituzte gehiegikeriaz, muskulu-masa areagotzeko eta gorputz gihartsua lortzeko asmoz. Horrek eragin kaltegarria du hormonen produkzioan eta, gainera, heriotza eragin dezake.
Ataza: Erretzea eta litroak egitea
Iraupena:
2,5 ordu
Taldekatzea:
Lau ikasleen taldeak / Klase osoa
1972. urteaz geroztik, OMEk agerian jartzen ditu tabakoaren eta alkoholaren arriskuak, produktu horiek sortzen duten mendekotasuna eta osasunean dituzten ondorioak (minbizia, enfisema, bihotzeko gaixotasunak…). Gaur egun, toki publiko gehienetan dago debekatuta erretzea, eta tabako- eta alkohol-konpainiek debekatuta dute publizitatea egitea. Hala ere, ohitura horiek errebeldiari lotuta daude oraindik, eta erraz erakartzen dituzte haurrak eta nerabeak.
Halaber, mito jakin batzuk oso orokortuta daude, esaterako mendekotasun pertsonalak direla eta ez dutela ondorio sozialik, edo ez dutela eraginik egoera jakin batzuetan soilik kontsumitzen badira (esaterako litroak eginez asteburuetan). Eta horrek arriskua eragiten du, ez soilik edaten hasteko, baizik eta modu arriskutsuan edateko ere.
Orain, jarduera eta esperimentu batzuk egingo ditugu alkoholaren eta tabakoaren kontsumo kaltegarriari buruz gehiago jakiteko.
Zergatik erretzen dugu? Zergatik edaten dugu?
Taldeka, eta folio birakariaren dinamikari jarraikiz, zerrenda bat osatuko dugu erretzeko edo alkohola edateko aipatzen diren arrazoiekin, eta arlo hauetan sailkatuko ditugu:
Arrazoi fisiologikoak
Arrazoi psikologikoak
Arrazoi sozialak
Ezin da hori gabe bizi
...
Erlaxatzeko balio dit
...
Besteek ere egiten dute
...
Ondoren, OMEk “droga” terminorako ematen duen definizioa irakurriko dugu.
“Droga da edozein substantzia, gorputzera edozein bidetatik sarturik ere, nerbio-sistema zentralaren funtzionamendu naturala eraldatzen duena nolabait, eta, gainera, mendekotasuna –fisikoa, psikologikoa edo biak– sor dezakeena.”
Definizio horren arabera, esan al dezakegu tabakoa eta alkohola drogak direla?
Ikasgelan, denon artean komentatu eta eztabaidatuko dugu.
Botila erretzailea
Laborategira goaz tabakoarekin eta alkoholarekin esperimentu pare bat egitera. Taldeka lan egingo dugu, talde bakoitzak lagin desberdinak izango ditu, esperimentuak amaitzean emaitza desberdinak konparatu ahal izateko. Horrekin guztiarekin, txosten txiki bat egingo dugu gure koadernoan: esperimentuaren helburua, materialak, prozedura, emaitzak, beste talde batzuekin konparatzea eta ondorioak.
"Botila erretzailea" izeneko praktika honekin hasiko gara tabakoarekin. Esperimentu honekin nikotinak eta tabakoaren eragina biriketan ikusiko dugu. Talde bakoitzak zigarro marka desberdin batekin lan egingo du eta horietako bat "light" izango da.
Materiala
Litro eta erdiko edo 2 litroko plastikozko botila garden bat bere tapoiarekin
Prezipitatuen basoa
Iragazki-papera
Inbutua
Oinarrirako ontzi sakon bat, adibidez, laborategiko palangana edo kubeta bat.
Plastilina
Punta zorrotzeko kuterra edo guraizeak
Kotoia
Zigarro bat
Ura
Fosforoak edo txiskeroa
Prozedura:
Botila garbitu eta ia erabat urez bete genuen, botilaren lepoa libre utziz.
Zulo bat egingo dugu botilaren plastikozko tapoian, zigarroaren ahoaren formari eta tamainari ahalik eta ongien egokitzen saiatuz.
Zigarroa iragazkiaren muturretik sartuko dugu tapoian.
Kotoi bat sartuko dugu botilaren lepoan, erabat buxatuta gera dadin. Kotoia bustiko ez duela ziurtatzen dugu. Kotoi kantitateak berdina izan behar du talde guztientzat.
Botila tapoiarekin itxiko dugu, hermetikoki itxita gera dadin, eta junturak plastilinaz zigilatuko ditugu. Botila ontzian jarriko dugu (palangana).
Zigarroa piztu eta berehala zulo bat egingo dugu botilaren oinarrian, guraizeen punta zorrotzarekin.
Botilari zigarroa "erretzen" utziko diogu, eta erabat kontsumitu denean, tapoia kenduko diogu.
Kotoiari zer gertatu zaion eta botila barruan zer geratu den ikusiko dugu. Noraino iristen da kea?
Kontu handiz astinduko dugu oraindik botilan dagoen ura, eta emeki-emeki presazko edalontzi batean utziko dugu, iragazki-paper batekin inbutu batetik pasatuz.
Talde bakoitzak bere emaitzak azaltzen ditu, gertatutakoa deskribatuz: Nola geratu da kotoia? Eta soberako ura? Ba al dago alderik tabako-marken artean?
Etxeko alkoholimetro bat eraikitzen dugu
Alkoholimetroa arnas analisiaren bidez alkoholemia maila detektatzeko gailua da. Arnasketan, oxigenoa biriketatik odolera pasatzean (arnastea) oinarritzen da, eta alkohola, odolean dagoena, lurrundu egiten da. Arnasak biriketatik kanpora eramaten du eta, horrela, pertsona batek alkohola kontsumitu duen ala ez neur daiteke.
Edari alkoholdunaren laginaren 50 mL (kopa bat edo edalontzi bat gutxi gorabehera) jarriko dugu matrazeetako batean.
Birikak beteta ditugula, ahoaren bidez putz egingo dugu 10 bat segundoz jarraian. Arnastutako airea lehen matrazetik igarotzen da (gure organismoaren simulagailua), etanol eta ur kantitate lehenetsia duena. Arnasan alkohola odoleko 1/2000 inguru dela onartzen da.
Etanolez kargatutako gure hatsa bigarren matrazera pasatzen da (alkoholimetroaren simulagailua), eta han burbuila egiten du potasio dikromatozko disoluzio batean.
Ateratzen den kolorea aztertuko dugu: dikromatoaren kolore laranja aldatzen ez bada, proba negatiboa izan da; urdin berdexkara aldatzen bada, probaren emaitza positiboa da. Zenbat eta kolore gehiago, orduan eta alkohol gehiago laginean.
OMEren arabera, hauek dira tabakoa eta alkohola kontsumitzearen ondorioak
Alkohola
200 gaixotasun eta nahasmendu baino gehiagotan da kausa-faktorea alkohola edatea.
Urtero, 3 milioi pertsona hiltzen dira munduan alkoholaren kontsumo kaltegarriaren ondorioz; urteko heriotzen % 5,3 da hori.
Orokorrean, munduko morbilitatearen eta lesioen % 5,1 alkoholaren kontsumoari egotz dakioke, desgaitasunaren arabera doitutako bizi-urteen arabera kalkulatuta.
Osasun-kalteez gain, alkoholaren kontsumo kaltegarriak galera sozial eta ekonomiko larriak ere eragiten ditu, edaten duen pertsonarentzat zein gizartearentzat.
Alkoholak, adina kontuan hartuta, nahiko goiz eragiten ditu heriotza eta desgaitasuna. 20-39 urte bitarteko pertsonen kasuan, heriotzen % 13,5 inguru egotz dakioke alkoholari.
Kausa-erlazio zuzena dago alkoholaren kontsumo kaltegarriaren eta portaera-nahasmendu eta nahasmendu mentalen artean, bai eta gaixotasun ez transmitigarrien eta traumatismoen artean ere.
Tabakoa
Tabakoak hura kontsumitzen duten pertsonen erdia hiltzen du.
Urtero, 8 milioi pertsona baino gehiago hiltzen dira tabakoaren ondorioz. Heriotza horietatik, 7 milioi baino gehiago tabakoa zuzenean kontsumitzeagatik gertatzen dira, eta 1,2 milioi inguru, berriz, beste norbaiten kearen eraginpean egotearen ondorioz.
Munduan 1.300 milioi pertsona inguruk kontsumitzen du tabakoa, eta kontsumitzaile horien % 80 baino gehiago diru-sarrera ertain edo baxuak dituzten herrialdeetan bizi dira.
2020an, munduko biztanleen % 22,3k tabakoa kontsumitzen zuten; hots, munduko gizonen % 36,7k eta emakumeen % 7,8k.
Tabakismoaren epidemiari aurre egiteko, Tabakoaren Kontrolerako OMEren esparru-hitzarmena sinatu zuten OMEren estatu kideek 2003an. Gaur egun, 182 herrialdek berretsi dute hitzarmen hori.
Agerian geratu da neurri horiei esker pertsona askoren bizitza salbatu dela, eta osasunaren alorrean eragindako gastuen kostua murriztu dela.
Ataza: Edari energetikoak benetan al dira energetiko?
Iraupena
Ordu 1 + etxeko lana
Taldekatzea:
Norbanakoa
Gaur egun, modan dago eta oso ohikoa da edari energetikoak edatea. Freskagarri horiek geroz eta gehiago ari dira dendetako apalategiak betetzen. Oso erakargarriak dira; izan ere, kirolean eta beste jarduera batzuetan errendimendua handituko dutela iragartzen dute. Edari horiek kafeina asko dute, eta, askotan, indarra berreskuratzeko kontsumitu ohi dira kirola egin ondoren. Hala ere, ajea igarotzeko eta “esnatzeko” ere erabiltzen dira, baita ikasteko ere, edo modan daudelako besterik ez.
Duela gutxi egin zen ikerketa baten arabera, “edari energetikoen izendapena ez dirudi egokia, edari horiek ez baitute energia ematen”; aldiz, efizientzia eragiten dute, baina baita insomnioa eta urduritasuna ere. Edari horien eragin estimulatzailea amaitzen denean, errebote-efektua sortzen da; hortaz, edan aurretik zegoena baino nekatuago egoten da edaria edan duena.
Egia al da hori? Ikertuko al dugu?
Taldeka jarriko gara eskola-egunetatik kanpo egingo dugun jarduera hau egiteko. Emaitzak lortu ondoren, ikaskideekin partekatuko ditugu. Talde bakoitzak labur aurkeztuko ditu bere emaitzak, eta guztion artean ondorioak aterako ditugu.
Materialak:
Adinez nagusia den eta proba egiteko prest dagoen pertsona bat.
Edari energetikoak.
Bihotz-maiztasuna neurtzen duen eskumuturreko digital bat.
Mugikor bat, gidabaimena berritzeko aplikazio bat instalatuta (hau, adibidez). Beste aukera bat da bideo hau ordenagailu edo tablet batean jartzea, eta zotz batzuekin saiatzea.
Prozedura:
Talde bakoitzak edari energetiko bat aukeratuko du, bakoitzak marka batekoa. Proba ez dugu guk geuk egingo, horretarako prest dagoen eta adinez nagusia den beste pertsona batek baizik.
Lehenik eta behin, edariaren etiketa aztertuko dugu, zenbat kafeina eta azukre duen ikusteko.
Interneten bilatuko dugu ea zenbat kafeina hartu behar den gure gorputzak albo-ondorioak izan ditzan, eta zenbat azukre gomendatzen den gehienez kontsumitzea egunean. Neurri horietara iristeko zenbat lata edan behar diren kalkulatuko dugu.
Proba egin aurretik eta ondoren, hautatutako pertsonaren taupadak zenbatuko ditugu, eskumuturreko digitala erabiliz, eta idatziz jasoko ditugu.
Hautatutako pertsonak, edari energetikoa edan aurretik, gidabaimena berritzeko erabiltzen den arreta-test bat egingo du. Mugikorreko aplikazio baten bidez egin daiteke, edo ordenagailu edo tabletean bideo bat ipini eta “errepidea” zotzekin jarraituz. Taula batean idatziko ditugu testaren emaitzak eta denbora.
Berriro egingo du proba, baina oraingoan edari energetikoa edan ondoren. Emaitzak taulan jasoko ditugu.
Ondorioak aterako ditugu.
Testaren puntuazioa
Minutuak
Taupada kopurua testaren aurretik
Taupada kopurua testaren ondoren
Edari energetikorik gabe
Edari energetikoa edanda
Bakarka, honi buruz hausnartuko dugu gure portfolioan:
Edari hauek edan ohi badituzu, zergatik egiten duzu?
Ba al zenuen edari horien ondorioen berri?
Hobetzeko helburua ezarri al diezaiokezu zeure buruari?
Ez baduzu horrelakorik kontsumitzen, nola azalduko zenioke ikaskide bati edari horiek arriskutsuak direla?
Bittor Rodriguez elikagaien teknologian aditua da. Bideo honetan, proba bat eginez, aipatutako edariak gehiegi kontsumitzearen ondorio kaltegarriak azaltzen ditu:
Arrisku asko daude haurrek eta nerabeek edari energetikoak kontsumitzearekin lotuta. Hauek dira garrantzitsuenetako batzuk:
Portaera-aldaketak
Insomnioa edo lo-kalitate txarra
Obesitatea
Hortzetako arazoak
Diabetesa eta hipertentsio arteriala
Hainbat patologiak okerrera egitea, esaterako asmak edo bihotzeko gaixotasunek
Denok sentitzen dugu, nerbio-sistema eta organo espezializatuak baititugu. Gizakiaren garapen kognitibo erraldoiaren eta bizi izan ditugun bizi-esperientzia ugarien ondorioz, handitu egin da emozioen dimentsioa eta, ondorioz, guztiz garrantzitsu bihurtu dira gure osasunerako.
Emozioek gizaki egiten gaituzte, eta, hortaz, pertsona bakoitza berezia da. Elkar ezagutzea; onartzea; desberdinak garela aitortzea; elkar errespetatzea; horren balioa azpimarratzea; interakzio positibo eta kalitatezkoak trukatzea… Horiek guztiak tresna oso garrantzitsuak dira pertsona eta talde osasungarriak garatzeko.
Nerabezaroa sormen handiko garaia da; gure nortasuna garatzen gabiltza, baina ez gaude bakarrik, inguruan dugun guztiak baitu eragina gugan. Gure sentimenduek zuzeneko eragina dute geure buruarekin eta gainerakoekin dugun portaeran, baina baita gure autoestimu, erabaki eta ikasketetan ere.
Aurreko atazetan, argi ikusi dugu oso garrantzitsua dela “barrutik” ondo sentitzea, eta trebetasun sozial egokiak izatea kritiko izan eta portaera ez osasungarriak ekidin ahal izateko (esaterako, substantzia kaltegarriak hartzea edo elikadura-nahasmenduak izatea). Baina, emozioen arloan osasuntsu egoteko, oinarrizkoa da “kanpotik” ere ondo sentitzea, hau da: pisu osasungarria izatea, kirola egitea eta behar beste deskantsatzea.
Emozioak ezin ditugu zientifikoki “neurtu”. Aipatu dugun guztia kudeatzeko modu bakarra emozio horiek hauteman eta erregulatzea ahalbidetuko diguten tresnak eskuratzea da. Ez dago emozio positibo edo negatiborik; guztiak dira beharrezkoak ikasteko. Atal honetan, ezin dugu emozioen heziketarako programa luze bat jorratu. Hortaz, gure emozioak ezagutzeko eta kontrolatzeko hausnarketa txiki bat baino ez dugu egingo.
Sare sozialen ondorioz, modan jarri da emotikonoak erabiltzea sentitzen duguna adierazteko. Gure kasuan, berriz, hitzak erabiliko ditugu oinarrizko emozioak deskribatzeko; gainera, emozioen “grafiko” bat egingo dugu astero.
Banaka egingo dugu ataza hau, eta ez dugu portfolioan sartuko. Norberak erabiltzeko izango da
Asteroko taula honetan jasoko ditugu datuak. Gutxi gorabehera zehaztu behar dugu egunean zehar gehien sentitu ditugun emozioen maila. Horretarako, 0tik 10era baloratuko ditugu, eta emotikono baten bidez definituko dugu egun horretako emaitza. Guretzat garrantzitsuak diren beste batzuk gehitu ditzakegu.
Emozioak
Astelehena
Asteartea
Asteazkena
Osteguna
Ostirala
Larunbata
Igandea
Lotsa
Onarpena
Poza
Konfiantza
Beldurra
Motibazioa
Kezka
Amorrua
Bakardadea
Tristuta
Eguneroko emotikonoa
Hausnarketa pertsonala egingo dugu:
Zer egoeratan izaten ditugu emozio horiek? Errepikatzen al dira? Biziagoak al dira egun batzuetan? Zergatik?
Hausnarketa hori egin ondoren laguntza edo informazio gehiago behar badugu, irakaslearekin hitz egingo dugu.
Zientziak emozioak eta sentimenduak neurtu eta hautemateko modu bat aurkitu arte, emozio horiek hauteman eta erregulatzen lagunduko diguten tresnak eskuratzea da aipatu dugun guztia kudeatzeko modu bakarra. Egon badaude eguneko emozioen egoera aztertzen duten aplikazioak, baina kontu handiz ibili behar dugu, marketin-arloko enpresek erabiltzen baitituzte informazioa eskuratzeko.
Psikologiaren arloan, emozioen termometroa izenekoa erabiltzen da. . Finlandiako Aalto Unibertsitateko ikertzaileek, lehenengo mapa termografikoa egin dute, gure gorputzak emozioen aurrean nola erantzuten duen adierazteko. Hemen ikus dezakegu. .
Ebaluazioa eta hausnarketa
Ataza amaitu ondoren, gure ikaskuntza-egunerokoan hausnarketa egiteko une bat har dezakegu. Hauek izan daitezke egin ditzakegun galdera batzuk:
Zer ikasi dut?
Prozesuan zehar zerk harritu nau gehien? Zergatik?
Taldeek emandako informazioa kontuan hartuta, idatzi zure portfolioan zein den, zure ustez, edertasunaren definizioa.
