1.- Agente patogenoak.

Medikuak azaltzen digunean zer gaixotasun dugun eta zein den hori sortu duen mikoorganismoa, ulertzen al dugu zer esaten duen? Bizkor-bizkor ikertuko dugu zer patogenok sortzen dituzten gaixotasun mikrobianoetako batzuk. 

Irakasleak taula hau irekiko du arbel digitalean, eta gurekin partekatuko du dokumentua. Lana taldeen artean banatuko dugu. Talde bakoitzak bi gaixotasun aukeratu eta Wikipedian bilatuko du zerk eragiten dituen gaixotasun horiek. Ondoren, X bana idatziko du taulan, bakterioa edo birusa den adierazteko. Bukatutakoan, guztion artean errepasatuko dugu. 

Banaka, gaixotasun horietatik zein izan ditugun idatziko dugu gure portfolioan, baita zer patogenok eragiten dituen ere.

2.- Antibiotikoak.

Antibiotikoak bakterio kaltegarriak hiltzeko erabiltzen diren sendagai bereziak dira. Ez diete kalterik egiten birusei, eta, beraz, antibiotikoekin ezin dira tratatu birusek eragindako gaixotasunak, katarroak edo gripea esaterako. Honako hauek antibiotikoak dira: penizilina, eritromizina eta tetraziklina.

Gaur egun, gaixotasun bakteriano asko antibiotikoekin senda daitezke, baina bakterioak euren buruak defendatzen hasi dira! Zenbat eta antibiotiko gehiago hartu, orduan eta erresistenteago bihurtzen dira bakterioak, eta asko konplikatzen da tratamendua. Horretarako, ezinbestekoa da jarraibide hauek betetzea:

• Mediku aditu batek agindu behar ditu, hark aukeratuko baitu antibiotiko egokiena kasu bakoitzean. Halaber, zorrotz bete behar dira agindutako tratamendu-pauta, dosia eta iraupena. 
• Antibiotikoa ez dugu gorde behar beste noizbait edo beste infekzio baterako erabiltzeko; ez dauka zentzurik.
  Inoiz ez dugu antibiotikoa erabili behar gaixotasun birikoren bat tratatzeko; izan ere, ez ditugu birusak kanporatuko, eta antibiotikoak gure bakterio “onuragarriak” (flora) hilko ditu.
• Ez dugu antibiotikoa utziko tratamendua bukatu baino lehen; izan ere, bakterioak ez dira guztiz hilko, haien erresistentzia-maila areagotuko dugu eta berriro ager daiteke infekzioa. 
• Osatzeko, ez dugu erabiliko propietate antibiotikoak dituen elikagairik (eztia, baratxuria, jengibrea edo ahabia, esaterako). Horiek dietan sartzen baditugu, prebenitzen lagunduko dute, baina ez dira sendagarriak.

Behean adierazitako baieztapenak maiz erabiltzen dira mediku-kontsultan eta gure eguneroko bizitzan. Lankidetza-dinamika bat erabiliko dugu,“Arkatzak erdigunera” dinamika hain zuzen ere; horrela, talde osoak batera pentsatuko du zer gomendatuko genukeen adierazitako egoeretan.  Erabakitzen dugunean, partekatu egingo dugu.

	BAIZTAPENA	AHOLKUA
	"Egun on, mediku andrea. Katarro itzela daukat, eta antibiotikoa eskatzera nator."
	"Ez nago batera ondo! Botika-kutxan begiratuko dut, ea aurrekoan sendatu ninduten pilulak aurkitzen ditudan."
	"Askoz hobeto nago; antibiotikoa hartzeari utziko diot!"
	"Ez dut ulertzen. Otorduetan baratxuri asko jaten dut, eta, hala eta guztiz ere, gripearekin jarraitzen dut"

Irudiak: Medikua / Estula /Atsedena /Bihotza. Egilea: Mohamed Hassan. Jabari publikoa

3.- Erresistentzia.

Antibiotikoekiko erresistentzia ez da soilik pertsonen arazo bat. Ingurumen-degradazioaren (biodibertsitatea galtzea, kutsadura, klima-aldaketa, habitata desagerraraztea, besteak beste) eta globalizazioaren ondorioz, gero eta kontaktu handiagoa dugu gaixotasun ezezagunen mikroorganismoekin, eta gero eta antibiotiko gehiago erabiltzen dira, bai albaitaritzan, bai medikuntzan.

Jarraian, taldeka aztertuko ditugu baieztapen hauek, eta eskemako One Health delakoaren hiru esferetako batean jarriko ditugu. Ondoren, partekatu egingo dugu.

1. Basoak masiboki basogabetzearen ondorioz, espezieen habitatak galdu egiten dira; hortaz, beste ekosistema batzuetara alde egin behar izaten dute espezie horiek, eta, horrela, ezagunak ez diren bakterioak eraman ditzakete haien txoko ekologiko berrira.
2. Hondakinak hirietan suntsitzen ditugu, eta gero eta substantzia antibiotiko gehiago sortzen ditugu; bada, substantzia horiek akuiferoetara doaz gero.
3. Eremu batzuetan ez dago higiene-ohitura egokiak mantentzeko sistemarik, eta horrek mikroorganismoak ugaritzen ditu.
4. Munduko tenperaturak gora egin du, eta horrek ere lotura zuzena dauka mikroorganismoen hazkundearekin. 
5. Halaber, antibiotikoak masiboki erabiltzen dira abeltzaintza intentsiboan (albaitaritzan eta medikuntzanerabiltzen diren antibiotikoak antzekoak dira), eta, horren ondorioz, bakterioak erresistenteak dira abereengan bertan, eta elikakatearen bidez transmititzen zaigu erresistentzia hori guri. 
6. Populazioaren mugimendu globalek ere munduan barrena hedatzen dituzte gaixotasunak.
7. Izaki bizidun exotikoekin (ohituta ez gaudenekin) izan dezakegun zuzeneko harremana da gaixotasunak transmititzeko beste iturrietako bat.
8. Animalietan higiene-ohiturak hobetzea eta animalien pilaketak saihestea dira prebentzio-ekintza egokienetakoak. 
9. Halaber, animaliek zein pertsonek txertoak jartzea da birusen transmisioa eta hedadura saihesteko prebentzio-metodorik egokiena.

4.- Birusak eta txertoak.

Txertaketa prebentzio-metodoa da, ez sendatzailea. Txertoen bitartez, hilda edo ahulduta dauden birusak sartzen dira organismoan; hortaz, ez dute gaixotasuna sortzen, baina gure immunitate-sistemaren erantzuna eragin dezakete. Sistema horrek zelula berezi batzuk sortzen ditu (linfozitoak) eta zelula horiek birusentzako antigorputzak sortzen dituzte. Hortaz, txertoa jaso duen pertsonak birusarekin kontaktua badu aurrerago, immunitatea duenez, askoz txikiagoa izango da gaixotzeko duen aukera.

Txertoei esker gaixotasun asko prebenitu daitezke, eta gaixotasun gaizto asko desagerrarazi dituzte, hala nola baztanga. Beste gaixotasun batzuen kasuan, berriz, zailagoa da, birus batzuek etengabeko mutazioak dituztelako, eta zaila izaten da txerto bat diseinatzea. Hala ere, ikertzen jarraitzen da.

Guk ere txertoei buruzko ikerketatxo bat egingo dugu.

1) Zenbat txerto jaso ditugu gaur arte? Txertoen egutegia aztertuko dugu Interneten, eta zenbat gaixotasunen aurka immunizatuta gauden idatziko dugu. Halaber, txertoren bat berriro jartzea komeni bada, hori ere jasoko dugu: Txertaketa egutegia.

2) COVIDa eta txertoak. COVID-19ak eragindako pandemiak iraun bitartean, pertsona ospetsu zein anonimoek, sare sozialetan, zalantza jarri dute COVID-19aren aurkako txertoaren eraginkortasuna. Bada, txertoa jarri zuten eta jarri ez zuten pertsonen arteko aldea erakusten duten hiru taula aztertuko ditugu. Taula horietan, COVID-19ak eragindako kutsatzeei, ospitaleratzeei, ZIUko egonaldiei eta hildakoei buruzko datuak jasotzen dira, 2022an zuten adinaren eta txertaketa-egoeraren arabera.  Talde bakoitzak kasuetako bat hautatu, grafikoa egin eta ondorioak aterako ditu. Ondoren, denon artean aztertuko eta eztabaidatuko ditugu ikasgelan. 

Eztabaidarako gaiak:

• Zer ondorio atera dugu grafiko bakoitza aztertu ondoren?
• Zer ondorio atera dezakegu hiru grafikoak alderatu ondoren? 

DATUEN TAULAK

Datu guztiak adinaren eta txertaketa-egoeraren arabera antolatu dira. Batez besteko tasa 100.000 biztanleko, 2022/02/08an.

Iturria: : Osasun Ministerioa