Sistema biologikoak oso sistema konplexuak dira, bai egiturari, bai funtzionamenduari dagokienez. Ekosistema bateko organismoak (biozenosia) elkarreraginean aritzen dira, bai beren buruarekin, bai osagai abiotikoekin. Horrela, harreman trofiko zailak, harrapakari-harrapakin harremanak, inguruneko elementu mugatzaileak, espezie barruko zein espezieen arteko harremanak eta abar ezartzen dira, eta horien ondorioz organismoak ingurunera egokitzen dira. Baina, gainera, hori guztia ez da estatikoa, oso aldakorra baizik. Ekosistema batek bere harremanen arabera eboluzionatzen du denboran zehar, eta garrantzitsua da faktore hori aintzat hartzea azterketa zientifiko guztietan..

Azken atazan, ikasitakoa jokoan jarriko dugu eta sei agertoki aztertuko ditugu. Horietako bakoitzak populazio baten eta faktore abiotiko edo biotiko baten arteko elkarreragina deskribatzen du. Agertoki horietan interakzio-ereduak bilatzen saiatuko gara.

Ataza: Ereduak ikertuko ditugu

Iraupena:: 1,5 ordu
Taldeak:: Banaka

Ataza hau banaka egin behar da. Lana egiteko prozedura:

Gure irakasleak sei agertoki ekologiko eta sei grafiko dituzten diapositibak emango dizkigu.
Dena arretaz irakurri ondoren, agertokiak aztertu eta grafiko bat esleituko diogu bakoitzari.
Grafikoaren lerro bakoitzean zer gertatzen den eta grafikoaren beste lerroarekin nola erlazionatzen den deskribatuko dugu.

Faktore biotikoa edo abiotikoa da?
Ba al du zerikusirik harreman trofikoekin? Ekoizleak, kontsumitzaileak... al dira? Zer gertatu da kate trofikoan?
Ba al du zerikusirik harrapakari-harrapakin sistemarekin?
Ba al du zerikusirik faktore fisiko-kimiko batekin? Kutsatzaile batekin? Zeinekin?
Ba al du zerikusirik espezie barruko edo espezieen arteko harremanen batekin?
Ba al du zerikusirik ingurunera egokitzearekin?

Ereduak bilatuko ditugu ekosistema guztietan, errepikatzen diren elementuetan, eta zergatia azalduko dugu.
Denboran zehar organismoari grafiko bakoitzean zer gerta dakiokeen pentsatu eta idatziko dugu.
Diapositibetan landutako guztia idatzi eta gure irakaslearekin partekatuko dugu. Irakasleak lanak ebaluatuko ditu eta kopia bat egingo du ikasgelan banatzeko. Bakoitzak beste lankide batena ebaluatuko du eta hobetzeko proposamenak egingo dizkio.

Diapositibak

HAY QUE SUBIR AQUI EL PDF de LAS DIAPOSITIVAS EN EUSKERA. ES EL ARCHIVO QUE SE LLAMA "AGERTOKIAK GRAFIKOAK- ESCENARIOS"

AGERTOKIAK

AGERTOKIA: Lutxoa ur gezako arrain bat da, eta aintziretan sartu zuten, 50eko hamarkadan, kirol-arrantzarako. Ordutik, lutxoek beste arrain batzuen gustuko janariaren zati handi bat jan dute, eta ia desagerrarazi egin dute perka horia.
AGERTOKIA: Har ezkatadunen espezie bat itsas izarren gainean bizi da Mediterraneoko uretan. Harren populazioak gora egiten du neguan uraren tenperaturak behera egiten duenean, eta gero populazioa murriztu egiten da udan uraren tenperaturak gora egin ahala.
AGERTOKIA: Intsektuak izurrite bat dira soro landuetan eta ortuetan. Ebidentziaren arabera, liztor parasito bat sartzeak zenbait intsektu-izurriteren populazioak murriztu ditzake nekazaritza-soroetan.
AGERTOKIA: Fosforoa substantzia abiotiko bat da, landareek eta algek hazteko behar dutena. Hondakin-uren hondakinen ondorioz uretako fosforo-mailak gora egiten duenean, algen populazioak gora egiten du.
AGERTOKIA: Iberiar katamotza haragijalea da, eta mende honen hasieran desagertzeko arrisku larrian egon da. Katamotzaren janari gogokoenetako bat erbiak dira. Erbien populazioa murrizten denean, katamotz-kumeek askotan ezin dute bizirik iraun.
AGERTOKIA: Laku bateko arrain-populazio baten ikerketek erakutsi zuten bizirauteko gai zirela, nahiz eta uretan oxigenoa murriztu. Baina oxigeno-mailak behera egiten jarraitu ahala, arrain horien populazioak behera egin zuen azkar.

Irudiak: Lutxoa. Hecht. CC BY-SA 3.0 / Izarra. Nhobgood . CC BY-SA 3.0 / Intsektuak. Pxhere. DP / Algak. Pxhere. DP / Katamotza. Diego Delso. CC BY-SA 4.0 / Arraina. Benson Kua . CC BY-SA 2.0

GRAFIKOAK

Hausnarketa eta ebaluazioa

Ataza amaitu ondoren, une egokia izan daiteke gure ikaskuntza-egunerokoan hausnarketa egiteko. Hauek izan daitezke egin ditzakegun galdera batzuk:

Zer ikasi dut?
Prozesuan zehar zerk harritu nau gehien? Zergatik?
Aldatu al dut aurretik nuen iritzirik? Zein?
Zer izan da zailena? Zergatik?

Ataza honako hauen arabera ebaluatuko da:

Zientzietako idatzizko jarduera bat ebaluatzeko eskala (deskargatu odt formatu editagarrian eta pdf-n):